Gemeenschapsinclusief
Boer en consument dichter bij elkaar
Tijdens de voedseltop Voedsel1000 in 2019 werd nagedacht over een toekomstbestendig voedselsysteem in Brabant. De Werkplaats Gezondheid geeft met de resultaten uit de voedsel1000 een concreet vervolg hieraan: het ontwikkelt een online platform dat voedselproducenten en -consumenten bij elkaar brengt. ‘Als je méér weet over eten, kun je gezondere keuzes maken.’
Voedsel1000 was een burgerparticipatieproject waar zo’n zeshonderd mensen belangrijke thema’s uitkozen. Vervolgens gingen tien werkgroepen aan de slag met een thema, zoals voedselverspilling en circulaire landbouw. ‘Hoe geweldig zou het zijn als Brabant over enkele jaren niet alleen bekend staat als de regio van high tech, maar ook van high food?’ Met die prikkelende gedachte in het achterhoofd formuleerde de Werkplaats Gezondheid haar voorstellen. Het ultieme doel is om boeren en telers, de primaire producenten, samen te brengen met consumenten.
‘Geef mij gezond voedsel’
Projectleider Helma van der Heijden vertelt wat het idee is achter de Werkplaats. ‘Mensen zouden eigenlijk op de erven van de boeren moeten staan en zeggen: “Geef mij jullie gezonde voedsel.” Maar dat is verdwenen: we zijn ons te weinig bewust van waar ons eten vandaan komt en hoe groot de invloed is op onze gezondheid van wat we in onze mond stoppen. En maken dan vaak de keuze voor bewerkt gemaksvoedsel.’ Helaas zijn we als maatschappij het gevoel kwijtgeraakt dat als je boodschappen doet, je aan je gezondheid werkt. Dat gevoel moet weer terugkomen. Daarom gaan wij in opdracht van de provincie een platform opzetten. Het moet een plek worden met producten waarvan we weten welke voedingswaarden erin zitten en waar ze geproduceerd zijn. Dan kunnen we de consument die weet waar hij extra behoefte aan heeft – bijvoorbeeld vitamine D of selenium – goede voorlichting geven. Zodat hij of zij weet: ‘Als ik via dit platform mijn eten bestel, dan werk ik aan mijn gezondheid.’
Wereld een beetje verbeteren
Hoogste tijd om nader kennis te maken met enkele leden van de Werkplaats Gezondheid, die in totaal bestaat uit zeven vrijwilligers met een affiniteit met gezondheid. Een van de leden is Ruud van der Pas, die jarenlang docent Sporteconomie was bij Fontys Hogeschool. Hij heeft een heel persoonlijke drijfveer om mee te doen met de Werkplaats Gezondheid: ‘Ik heb zelf last gehad van overgewicht. In Nederland zijn acht miljoen mensen te zwaar, zij hebben dus een BMI boven 25. Ik wil graag meehelpen onderzoeken of daar iets tegen te doen is, en de werkplaats biedt daarvoor een unieke kans. Eigenlijk wil ik de wereld een beetje verbeteren. Het gaat over meer dan voedsel. Het gaat om bravo: bewegen, roken, alcohol, voeding en ontspanning. Maar voeding is een heel belangrijk onderdeel. Gedragsverandering is daarbij heel essentieel. Het is zo verleidelijk om ’s avonds op de bank iets gezelligs open te trekken. En iets gezelligs is meestal geen worteltje. Daar moeten we iets op vinden.’
Voorbeeldbedrijven
Ook twee agrariërs maken deel uit van de Werkplaats Gezondheid. Sterker nog, het zijn hun ‘voorbeeldbedrijven van de toekomst’ die straks op het platform zullen verschijnen. Alphons de Roy heeft een melkveebedrijf, waar hij sinds 2010 boert op een gezonde bodem. In 2015 ontdekte hij bij toeval dat die aanpak zijn eindproduct drastisch veranderde. ‘Er zaten veel meer enzymen, eiwitten, mineralen en vitamines in mijn melk, die na drie weken nog steeds niet bedorven was. Ik had dus melk met toegevoegde waarde. De zuivelindustrie had er helaas geen oren naar, maar bij de Werkplaats Gezondheid had men dat wel. Geweldig toch?’
Niet zoveel eten nodig
De tweede agrariër is Walter Ansems. Op kaasboerderij De Ruurhoeve in Hoogeloon produceert hij Cholfitty-kaas die rijk is aan Omega-3 en Omega-6 vetzuren en aan vitamine K2. ‘Mensen moeten zich ervan bewust worden dat ze hun gezondheid grotendeels zelf in de hand hebben,’ meent Ansems. ‘Genetica heb je, de rest moet je zelf doen. Je hebt trouwens helemaal niet zoveel eten nodig. Tachtig procent van wat in de supermarkt staat, zou eigenlijk niet meer gemaakt hoeven worden. Maar ja, er is een systeem gecreëerd waarin dat niet haalbaar is. Ons platform biedt straks hulp met alleen maar gezonde en gevarieerde producten. Noem het “De Brabantse Schijf van Vijf”.’ Alphons de Roy: ‘Tegenwoordig bevatten veel voedselproducten veel minder mineralen dan 25 jaar geleden. Groenten moeten echt uit de volle grond komen en van gezonde bodem. Dan heb je optimaal voedsel met veel mineralen en veel sporenelementen. Die groenten moet je eten.’ Walter: ‘Juist. En die groenten moeten dus in de Brabantse Schijf van Vijf.’
HAS: belangrijke rol
Een belangrijke rol in dit verhaal is weggelegd voor de HAS, waar drie vierdejaarsstudenten van de opleiding Food Design onderzoeken hoe het genoemde platform eruit zou kunnen zien. ‘Het gaat om een afstudeerproject in opdracht van de Werkplaats Gezondheid,’ vertelt hun begeleider Jet Vossebeld. ‘Als HAS werken wij deze opdracht uit en ik ben als docent de begeleider van deze studenten.’ De studenten deden eerst een onderzoek om uit te zoeken wat het verstandigst was: het wiel opnieuw uitvinden of aansluiting zoeken bij een bestaand platform? Het werd dat laatste. Het bestaande producentenplatform is “Gruts Genieten” (ofwel ‘met trots genieten’). ‘Wij willen dit platform uitbreiden met informatie over gezonde producten – met als hoofddoel om de producent en de consument van voeding weer met elkaar te verbinden,’ vertelt studente Luca Reynaert. ‘Producenten en consumenten van voedsel zijn de afgelopen jaren best wel ver van elkaar af komen te staan, met name de consument en de primaire sector; de boeren en tuinders.’
Brainstormen
Maar hoe breng je de connectie tot stand tussen consument en boer? ‘Daarover zijn we nu met z’n drieën aan het brainstormen,’ zegt Suzanne Janssen. ‘We denken bijvoorbeeld aan livestreams, recepten, chatfuncties. De centrale gedachte is dat wanneer je als consument méér weet over eten en er meer transparantie is over eten, je ook gezondere keuzes kunt maken. Wij willen consumenten bewuster maken van waar eten vandaan komt en hen daarmee in contact brengen. We willen helpen met gezonde keuzes, die dan hopelijk ook toekomstbestendiger zijn dan de keuzes die mensen nu vaak maken.’ Dit zijn ook de thema’s waar ze tijdens hun studie mee bezig zijn, vult Maren Gommers aan: ‘Gezondheid is een heel belangrijk thema in de wereld op dit moment. Wij interesseren ons daar heel erg voor als toekomstige foodprofessionals. Daarom past deze opdracht zo goed bij ons.’
Eind dit jaar online
De Werkplaats Gezondheid hoopt dat het platform eind dit jaar kan worden gelanceerd. Maar al komende zomer moet een prototype klaar zijn met daarop de kaas en de melk van Walter en Alphons. ‘Het prototype helpt ons om te kijken of we tevreden zijn, of we de voedingswaarde er goed op kunnen krijgen, maar vooral om te kijken of het aantrekkelijk is voor mensen,’ zegt Helma van der Heijden. ‘Ik loop al veertig jaar rond in de gezondheidszorg, maar het is eigenlijk “ziektezorg”. Het is nodig dat het bestaat en dat specialisten hun werk doen. Maar voor de preventieve gezondheid moeten we iets nieuws ontwikkelen. Dat staat nu te beginnen, dat moeten we in Brabant uitbouwen en er high food van maken. Ons platform gaat daarbij helpen.’
Rol provincie Noord-Brabant
Provincie Noord-Brabant ondersteunt en faciliteert de Werkplaats Gezondheid. Anders gezegd: de provincie zorgt voor middelen om onderzoek te kunnen doen. Bovendien geeft de provincie bekendheid aan hun activiteiten. Dat gebeurt in de eerste plaats via de website landbouwvoedselbrabant.nl. De bedoeling is om de doelen van de Werkplaats Gezondheid straks te borgen in het provinciale beleid, zodat de inspanningen van de werkgroep ook een zichtbaar en blijvend effect opleveren. En als het onderzoek straks is afgerond, willen gedeputeerde Elies Lemkes en de betrokken partijen een bijeenkomst organiseren zodat de opgedane kennis breed wordt gedeeld.
Ambitie provincie:
Brabantse landbouw- en voedselproductie is in 2030 gemeenschapsinclusief
Deze ontwikkeling draagt bij aan de ambities van de provincie voor de landbouw- en voedselketen van morgen, zoals beschreven in het Beleidskader Landbouw en Voedsel 2030. Daarbij stelt de provincie zich onder andere ten doel dat de Brabantse landbouw- en voedselproductie in 2030 gemeenschapsinclusief is. Met de opdracht van de Werkplaats Gezondheid wil de provincie er samen met partners voor zorgen dat de landbouw- en voedselketen actief bijdraagt aan een gezonde leefomgeving en ruimtelijke kwaliteit. Zodat de Brabanders de landbouw- en voedselsector waarderen en zij zich daarmee verbonden voelen.