De Kwatrijnstal van Sprangers staat ín de natuur
Biologisch Jersey melkveebedrijf
fam. Sprangers
Eigenaar: Sjaak Sprangers (55)
Plaats: Kaatsheuvel
Opgericht: 1994 in huidige vorm
Stalsysteem: Kwatrijnstal
In gebruik: 2015
Gebouwd door: Swaans Beton BV, JOZ BV, Bouwbedrijf van de Sande en Antonissen Agrarisch Advies (AAA)
Aantal dieren: 70 Jersey-koeien
Aantal ha grond: 90 ha grasland, 65 ha
natuurgrond
De toevallige voorbijganger zal het misschien wel ontgaan: de Kwatrijnstal van Sjaak en Suzanne Sprangers. De stal lijkt namelijk wel onderdeel van de Loonse en Drunense duinen, door zijn natuurlijke en open karakter. De open stal trekt veel bekijks en de koeien wandelen elke dag het natuurgebied in als natuurlijke begrazers. Daarbij is de stal ook nog eens fijn voor de koe, energiezuinig en heeft een lagere ammoniakuitstoot. Een win-win-winsituatie voor boer, burger en Natuurmonumenten.
Stalsysteem
In 2015 opende de huidige Kwatrijnstal, maar de ontwikkeling begon al drie jaar eerder. Sjaak Spangers: “Ik had al wel ideeën over hoe het anders kan en had een deel van de stal al aangepast. De Kwatrijnstal paste goed als volgende stap in mijn visie.” Deze werd gerealiseerd door een consortium van Swaans beton (de vloeren), een bouwbedrijf uit Reusel en met de mestrobot voor vaste mest van JOZ BV. Hoewel de bouwers in eerste instantie twijfelden aan de bouw van een stal voor ‘maar’ 70 koeien, gingen ze uiteindelijk overstag omdat Sjaak hen wist te overtuigen.
Sjaak wilde stro in de boxen, meer ruimte en mestscheiding omdat de vaste mest goed gebruikt kan worden op het eigen land – die wordt twee keer per jaar uitgereden. Daarnaast zorgt scheiding bij de bron gelijk voor minder ammoniakuitstoot, en de huidige meting van de Kwatrijnstal halveert de gangbare uitstoot. Doordat de urine door gaatjes in de vloer verdwijnt en wordt opgevangen in de put, komt het minder in aanraking met vaste mest en blijft een reactie uit. Daardoor wordt er 2,5 keer minder methaan uitgestoten. Een mestrobot zorgt voor een goede afvoer van mest naar een mestopslag en de daken zijn bedekt met 130 zonnepanelen. De opgewekte stroom kan zowel de stal als 25 gezinnen van energie voorzien via EnergieCooperatie Loon op Zand (EcLoZ).
Volgens de berekeningen zou de uitstoot van dit stalsysteem op 4,6 kg per dierplaats komen te staan, waar een gewone ligboxenstal of vrijloopstal rond de 7-11 kg zit. De emissiemetingen op deze stal zijn oriënterend van aard, en leken van de winter een reductie tot 5,5 kg uitstoot op te leveren. Het plan is dat er buiten de stal van Sprangers nog 3 stallen worden gebouwd, om meer emissiemetingen te kunnen doen. Zo wordt het stalsysteem mogelijk in de toekomst op de Rav-lijst opgenomen, waarmee andere ondernemers dit systeem kunnen toepassen.
Geschiedenis van het bedrijf
Zoals zoveel bedrijven begon de vader van Sjaak Sprangers ooit een gemengd boerenbedrijf met melkkoeien en vollegrondsteelt. Ze verkochten groenten aan huis en van de tien kinderen gingen drie het boerenvak in: groenteteelt, boomkwekerij, en in Sjaak’s geval het melkvee. “Mijn vader stopte in 1978 met melken, ik ben in ’83 weer begonnen maar na de superheffing in 1985 gestopt. Toen ben ik me gaan richten op groentes en vleesvee, maar na negen jaar kreeg ik het melkquotum van mijn ouders terug en ben ik heel bewust met de Jersey koe gaan melken.”
De relatief kleine Jersey-koe geeft jaarlijks zo’n 5.000 liter melk. Dat is veel ten opzichte van het lichaamsgewicht, en ze heeft maar weinig voer nodig. Daarnaast bevat de melk gemiddeld 6,1% vet en 4,1% eiwit tegen gemiddeld 4,3% en 3,4% bij andere gangbare koeienrassen (bron: Groen Kennisnet).
Stal als onderdeel van het landschap
In 2002 schakelde Sjaak om naar biologisch. Met 70 koeien en zo’n 91 hectare grasland hoeft de ondernemer maar weinig krachtvoer te kopen. “Biologisch voer aanwinnen is duurder, ik koop alleen iets aan als ik tekort kom. Het grasland is makkelijk te beheren, hoeft niet geschoffeld te worden en hoogstens eens extra gemaaid als er teveel kruiden in het gras komen.”
Sjaak wilde de stal open hebben. “Iedereen mag mijn stal zien, ik heb niks te verbergen.” Een landschapsarchitect ging met de stal aan de slag. Het resultaat: 4 kappen van verschillende formaten, gelijk de bomenrij waar de stal tegenaan ligt. “Bomen zijn ook nooit van gelijke hoogte!”Hij vond in Natuurmonumenten een goede samenwerkingspartner: als eerste sloot hij een pachtovereenkomst voor tien jaar en in goed overleg wordt het gebied gezamenlijk beheerd. De koeien bemesten het land, zorgen voor begrazing, en Sjaak doet waar nodig wat onderhoud. Andersom hebben zijn dieren alle ruimte en een evenwichtig natuurlijk dieet en voldoende weidegang.
Melk voor één bio ijs- en kaasmerk
Al snel kwam er een producent van ijs en inmiddels ook kaas die laaiend enthousiast was over de melk die Sjaak’s koeien voortbracht. Ze vonden een constructie, en nu levert Sjaak de melk via EKO Holland door. “Direct leveren gaf teveel risico, en we waren toen ook net de nieuwe stal aan het bouwen. Bij EKO hebben we afspraken over waar onze melk naartoe gaat, en deze klant betaalt mij een erg goede prijs. Inmiddels hebben ze aan mijn melk niet meer genoeg en is er een tweede biologische leverancier.”
Perspectief voor de sector
De Kwatrijnstal zelf kan voor zowel grote als kleine bedrijven een goede optie zijn. Niet alleen is het een dier- en natuurvriendelijke optie, maar ook lijkt de stal ammoniakemissie flink te verminderen doordat een mestrobot de vaste mest direct afvoert en de vloer urine doorlaat. Hergebruik van mest, de energiezuinigheid van de stal en een betere conditie van de koe zorgen voor een beter rendement.
Sjaak gelooft in zijn werkwijze, maar deze manier van begrazing in een natuurgebied is vooral geschikt voor extensief werken, geeft hij aan. Anders is er niet voldoende weideruimte per koe en dus onvoldoende voer, en dan is de balans weg. Wel ziet hij meer en meer kansen voor agrariërs om samen te werken met organisaties als Natuurmonumenten. “Als ondernemers natuurinclusief willen denken, is men ook bereid daar beheergronden onder te schuiven. Ik zeg altijd maar: je moet ook het lef hebben om het te doen!”
“Ik wilde de stal open hebben: iedereen mag mijn stal zien, ik heb niks te verbergen.”
