BRABANTS
KLOOSTER
LEVEN
Vakbroeders in monnikenwerk
Kruisheer Edgard Claes is een van de meest vooraanstaande boekbinders ter wereld. Dennis Elbers is oprichter van ontwerpersplatform Graphic Matters. De twee mannen werden aan elkaar gekoppeld tijdens het kloosterjaar. In de werkplaats van broeder Edgard blikken ze terug op hun ontmoeting. Een gesprek over traditioneel en eigentijds monnikenwerk.
Het atelier van Kruisheer Edgard Claes op het kloosterterrein van Sint-Agatha is gevestigd in een omgebouwde, voormalige varkensstal. De radio staat aan. Naast een oude, gietijzeren slagpers liggen felgekleurde, uitgefreesde vormen. Edgard rookt een shagje onder de afzuigkap, een collega-broeder wandelt binnen met een metershoge mal voor nieuwe kaarsen. Of Edgard iets wil aanpassen. Dat wil hij wel.
Eerst tijd voor koffie, vindt Edgard, als ook Dennis Elbers vanuit Breda is gearriveerd. Al snel gaat het gesprek over de projecten van broeder Edgard. Voor de wereldberoemde familie Getty werkte hij aan een boek uit de 19e eeuw van toneelschrijver Alfred Jarry, waarin dertien originele Miro’s zijn verwerkt. Edgard heeft het boek genaaid en van een kunstboekband voorzien. “In de nieuwe boekband kies ik net als Miro voor verwarring. Tussen dubbele platen draaien twee lagen tandwielen. Als je aan een wiel draait, gaan de andere ook draaien waardoor je steeds een ander effect in kleur krijgt.”
Even later haalt broeder Edgard een stapel papieren onder de drukpers vandaan. Het is een voorlichtingsboek voor tuinders uit de 17e eeuw over appels en peren. “Er zijn hier in het klooster nog vier exemplaren van. Deze moet ik binden, maar ik loop een beetje vast met het ontwerp.”
Hier komen onze vakgebieden bij elkaar, vindt Elbers. “Monniken schreven in de middeleeuwen niet alleen boeken over, ze verbeterden ook de leesbaarheid door handschriften te ontwikkelen en de spatie toe te voegen. Ze maakten illustraties die bijdroegen aan verbeteren van begrip. Dat is wat ontwerpers vandaag de dag ook doen. Het is een gedeelde geschiedenis.”
‘Ik slaap, bid, eet en ga weer aan het werk. Die regelmaat is prachtig’
In hun eerste ontmoeting besloten de twee al snel dat broeder Edgard een masterclass zou geven aan een groep ontwerpers. Er kwam een divers gezelschap op af van jonge ontwerpers die nagenoeg alleen met computers werken, andere creatieve mensen en vaklieden. Elbers: “Doel was vooral om te inspireren en de groep kennis te laten maken met een wereld waarvan ze geen weet hadden. Alleen al Claes horen praten over zijn carrière was indrukwekkend voor hen.”
“Dit is een kloosterorde met een rijke geschiedenis en een prachtige bibliotheek. Toen ik intrad kreeg ik van de orde de opdracht de boeken te restaureren. Dan krijg je ineens iets in handen dat honderden jaren oud is en waar heel veel liefde in zit. Ik heb contact gelegd met de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag over de collectie en ontdekte dat ik niet alleen mocht restaureren, maar dat ik vooral moest conserveren om ervoor te zorgen dat boeken behouden bleven.”
Het bracht broeder Edgar op het idee moderne boekbanden te gaan maken. “Zo laat je oude tijden herleven. Mooie boeken maken in de traditie en in het hedendaagse, was mijn allergrootste drijfveer 35 jaar terug.”
“Die aandacht voor traditie en innovatie tegelijkertijd, is nog iets wat ons bindt”, vindt Elders. “Als je hier binnenkomt verwacht je een soort ouderwetse ambachtelijkheid, maar broeder Edgard werkt met dezelfde materialen en machines als wij. Bij boekbinden denk je aan traditionele technieken, maar als je ziet wat broeder Edgard doet in kleurgebruik met draaiende wieltjes, dan is dat spannend en vernieuwend.”
Broeder Edgard ontwikkelde dertien nieuwe methodes om boeken te binden. “Die staan in brochures die voor iedereen verkrijgbaar zijn. Daarin staat exact en zonder geheimen beschreven hoe ik werk. Het is mijn gift aan de wereld.” Je zou denken dat moderne technieken minder tijd zouden kosten dan traditionele, maar er is met nieuwe materialen en technieken meer mogelijk en daar wil je als kunstenaar gebruik van maken: “Aan het boek van Getty heb ik zeven maanden gewerkt.”
“Zeven maanden werken aan een opdracht is maar weinig ontwerpers gegeven. Hoe maak je ruimte voor je eigenzinnigheid? Daarover ga ik vaak het gesprek aan met jonge ontwerpers. Ontwerpen is niet alleen de opdracht uitvoeren voor een klant. Het vraagt eigenzinnigheid en doorzettingsvermogen”, aldus Elbers.
Ruimte om zijn eigen stijl te ontwikkelen ontstond bij broeder Edgard juist door het leven in een kloostergemeenschap. “Dat leven biedt me rust. Het kloosterritme draagt daaraan bij. Ik slaap, bid, eet en ga weer aan het werk. Die regelmaat is prachtig. En ondertussen kan ik hier ongestoord werken. Als ik mensen wil ontmoeten, wandel ik de tuin in om te kletsen.”
“Dat is jaloersmakend. Ik denk dat veel ontwerpers zouden willen dat ze zoveel tijd konden nemen.”
“Voordat ik naar het klooster ging, werkte ik op een reclamebureau. Daar word je knettergek. Ik ben er serieus overspannen geraakt en ben maanden niet op mijn werk geweest. Ik was 21 jaar en helemaal doorgedraaid.”
‘Als je niet durft te kiezen kom je nergens uit’
“Veel jonge mensen belanden in het begin van hun carrière nog steeds in een burn-out.” “Ik heb dat probleem zo opgelost: Er wordt niet gediscussieerd over de prijs, niet over de datum wanneer het af is en niet over het ontwerp. Ik maak ervan wat ik wil.”
“Toen u dat in de masterclass vertelde, werd iedereen stil. Dat is de ultieme droom van ontwerpers. Dat was een mooi moment.”
“Een burn-out is verschrikkelijk, maar het heeft me ook wat gebracht: het kloosterleven. De dokter stuurde me naar de heide om te wandelen en rustig te tekenen. Ik tekende vooral getormenteerde bomen. Daarin vond ik mijn eigen kwetsuur terug. Daarna ben ik het klooster ingegaan. Dat was moeilijk, want ik had een lief, maar ik ben toch ingetreden. Ik ben niet iemand die iets half doet. Als je niet durft te kiezen kom je nergens uit. Dat geldt voor je levenspad, maar ook voor je creatieve ontwikkeling.”
Uit het jaar van het Brabantse Kloosterleven
Mooie of belangrijke gebeurtenissen uit het afgelopen kloosterjaar
29 MAART 2021 De Leken Eerste voorstelling van De Leken over sterfelijkheid in DOMUSDELA, het voormalig klooster Mariënhage in Eindhoven.
1 APRIL Bindboek Het Bindboek rolt met een oplage van 2000 exemplaren van de drukpers en is binnen drie maanden uitverkocht!
8 APRIL 2021 Kloosterlunch ritueel ‘Sereniteit’ Kloosterlunch met kloosterlingen en fooddesigners in de Abdij van Koningshoeven in Berkel-Enschot.
10 APRIL 2021 Stempelkaarten, souvenirs en Bindboek verkrijgbaar op diverse kloosterlocaties langs Ons Kloosterpad. Eerste stempels worden uitgedeeld en souvenirs verkocht.
17 t/m 28 APRIL Warmlopen Warmlopen op Ons Kloosterpad door verschillende bloggers en vloggers met religieuzen.
28 APRIL 2021 Mappa Brabantia De Mappae Brabantia van beeldend kunstenaar Ludwig Volbeda staat online.
