BRABANTS
KLOOSTER
LEVEN
Een jaar van ontmoeten en verbinden
Aanleiding voor het Brabants Kloosterjaar waren de vier jubilerende kloostergemeenschappen. De Norbertijnen van de Abdij van Berne, de Norbertinessen in Oosterhout, de Clarissen in Megen en de Kruisheren in Sint-Agatha. De vier jubilarissen blikken terug.
Abt Denis Hendrickx: “Corona heeft ons natuurlijk in de wielen gereden, maar dat in ogenschouw genomen ben ik vooral enthousiast. Toen we een paar jaar geleden voor het eerst bijeen kwamen dacht ik: leuk, we komen een paar keer samen en dat is het dan. Maar het heeft veel meer reuring in positieve zin veroorzaakt dan verwacht. Het is niet alleen nostalgisch terugkijken geworden. Ieder van ons heeft naar buiten kunnen brengen hoe kloostergemeenschappen nu leven en hoe ze denken over de toekomst. We hebben samen zaken ondernomen en we hebben elkaar wat meer gevonden. Niet alleen de jubilarissen, het religieuze leven heeft breed in de belangstelling gestaan. Er zijn veel contacten gelegd, die we gaan uitdiepen. Ik hoop dat de provincie, de Konferentie Nederlandse Religieuzen en de religieuze instituten samen willen blijven optrekken.”
Priorin Maria Magdalena: “Toen we in 2015 gingen nadenken in de orde over 900 jaar norbertijner leven en ons eigen 750-jarige jubileum, was ons al snel helder dat we niet alleen wilden terugblikken, maar vooral ook naar de toekomst wilden kijken. We zijn blij dat het kloosterjaar vanuit dezelfde visie is ingestoken. Het is een jaar van dynamiek, ontmoeten en verbinding geweest. Alleen dat al maakt het geslaagd.”
Abdis Angela Holleboom: “Het is een goed jaar geweest. Intensief ook, we zijn er best druk mee geweest. Wat ik er vooral aan overhoud is de ervaring gesteund te worden. Ik kon opeens vragen in een breder verband bespreken dan de eigen orde en religieuze kring. Vragen over de toekomst, de financiële kant ervan maar ook hoe de goede weg naar de toekomst te kiezen.”
Marga Arendsen: “In Sint Agatha zitten we in een lastige tijd. Voor de vier Kruisheren hier in huis was het jubileum geen onverdeeld feest. Zij houden er rekening mee dat er aan hun aanwezigheid in het klooster een einde komt. Tegelijkertijd bouwen we aan een nieuwe bewonersgroep. Dat heeft het jubileum dubbel gemaakt: We kijken terug op een hele lange geschiedenis, voor de Kruisheren is de toekomst onduidelijk en ondertussen bouwen we aan iets nieuws. Contacten met andere religieuzen die aan de toekomst werken zijn daarom voor mij afgelopen jaar waardevol geweest. Afgelopen jaar is goed in beeld gekomen op welke plekken echt nagedacht wordt over de toekomst van het kloosterleven. Dat is serieus genomen door de provincie.”
‘Ieder van ons wil vooral kijken hoe we samen verder kunnen bouwen”
Priorin Maria Magdalena: “Er is niet in geijkte sjablonen gedacht. Het is niet alleen buitenkant gebleven, er is echt geprobeerd de kloosters aan het woord te laten over hun gedachten en waarden. Dat is goed gelukt vind ik.”
Een van de doelen van het kloosterjaar was om het netwerk te verstevigen en samenwerking op gang te brengen. Is dat gelukt?
Priorin Maria Magdalena: “De basis is gelegd door elkaar te ontmoeten en te weten dat we hetzelfde nastreven. Ieder van ons wil, in de eigenheid die we ook allemaal hebben, vooral kijken hoe we samen verder kunnen bouwen.”
Abdis Angela: “We zijn zeker nader tot elkaar gekomen. Het wel en wee van de wijngaard in Oosterhout en wat daar allemaal bij komt kijken is voor mij concreter geworden. Ik weet ook beter wat er in de abdij Berne gebeurt en waar Denis mee bezig is. Concreet levert onze stichting nu kloosterproducten aan de winkel in Berne.”
Wordt Berne Media de Bol.com van Brabantse kloosterproducten? Abt Denis: “Al voor Corona waren we van plan om de boekenwinkel uit te breiden tot een abdijwinkel met kloosterproducten. Wat is er beter dan de infrastructuur van de winkel online te verbreden en door samenwerking verder te groeien? Dan denk ik bijvoorbeeld aan een centraal inkoopbeleid. Het kloosterjaar is een prachtige aanleiding om dat verder af te tasten.”
Een coöperatie van Brabantse kloosterwinkels? Abt Denis: “Ik denk dat het goed is om met de belangrijkste kloosterproducenten te kijken hoe samenwerking vanuit maatschappelijk en economisch opzicht van meerwaarde kan zijn. Ruim anderhalve eeuw nadat pater Van den Elzen in Brabant hier de coöperatie voor boeren bedacht, kan die organisatievorm wellicht ook voor kloosterproducenten iets betekenen.”
Abdis Angela: “Het netwerk is sterk vergroot. Wij zijn in Megen ook bezig met het proces naar de toekomst toe. Er liggen plannen voor uitbreiding van ons gastenverblijf en een grotere kloosterwinkel. We verduurzamen ons klooster en leggen in onze tuin een voedselbos aan. We kijken nog wel tegen een berg aan. Ik zal blij als we straks eroverheen kunnen kijken.”
Ander doel was om toerisme te bevorderen, mensen laten ontdekken dat er niet alleen fraaie kerken en kloosters in Frankrijk zijn, maar dat je daarvoor heel goed naar Brabant kan komen. Abt Denis: “De meeste kloosters boden al wel de mogelijkheid om een paar dagen te verblijven of een toeristisch kopje koffie te drinken. Maar door de betrokkenheid van Visit Brabant heeft het een stimulans gekregen. Als mensen straks op zomerse dagen hier komen en de winkel binnenlopen, hoop ik ook dat ze een vleugje meepikken van ons leven. Verder heeft Ons Kloosterpad veel mensen letterlijk in beweging gebracht. Ik zie nu al mensen die het pad liepen terugkomen voor een langer verblijf. Nu ook de regionale wandeling geopend is, zien we nog meer mensen in de winkel en het proeflokaal.”
Abdis Angela: “Ons Kloosterpad vind ik prachtig. We hebben veel aanloop gekregen. Onze ontvangstmogelijkheid was beperkt, maar we hebben veel stempels gezet, souvenirs en ansichtkaarten verkocht. Dan ontstaan altijd wel gesprekken. Het is een wat ander publiek dan wat je binnenkrijgt voor een retraite. De wandelaars zijn vaak wat jonger, vitaler en komen wat onbevangener in contact met het klooster. Dat vind ik bijzonder en waardevol.”
De toekomst van religieuze gemeenschappen is ook onderling een belangrijk gesprek verwacht ik. Marga Arendsen: “We hadden al wel contact met andere kloosters die bezig zijn met herbestemming. Uitwisselen wat kansen heeft, wat je wil behouden en wat je moet laten vallen is belangrijk. Bij ons zijn in 2020 twaalf appartementen opgeleverd en zijn er tien mensen bijgekomen. We zijn nu zo ver dat de nieuwe bewoners iedere avond een gebedsviering houden en af en toe samen eten. Met elkaar zoeken we wat het betekent om een eigentijdse religieuze gemeenschap te zijn en wat dat inhoudt.”
Abdis Angela: “Het is een boeiende pilot in Sint-Agatha die ik met veel interesse volgt. Het is spannend wat er uitkomt.”
Marga Arendsen: “De nieuwe opzet is oecumenisch. Ik merk dat er in het protestantse circuit meer interesse is in religieus leven dan in de katholieke achterban. Ook voor de toekomst is het interessant hoe die samenwerking gaat lopen.”
Priorin Maria Magdalena: “De transitie is heel lastig. Het gaat om erkenning en ondersteuning.”
Marga Arendsen: “Je hebt te maken met de waarde waar je voor staat maar het moet ook financieel haalbaar zijn en dan heb je ook nog te maken met de institutionele structuren. Dat maakt het lastig om een evenwicht te vinden.”
Abt Denis: “In Heeswijk zijn we al een paar jaar bezig met ons toekomstproject. Zorgen dat je vooruit kunt en de toekomstige generatie niet opschepen met problemen die je nu al kunt voorzien. We gaan er nog te gemakkelijk vanuit dat we een grote gemeenschap blijven en dat alle activiteiten behouden kunnen blijven. Er moeten prioriteiten gesteld worden, daar is iedereen het over eens. We voeren die discussie intern binnen de gemeenschap, maar ook daarbuiten. Dat is niet altijd een makkelijke discussie.”
Priorin Maria Magdalena: “Zusters en broeders zullen overal langzaam toe moeten groeien naar loslaten en iets nieuws toelaten. Dat loslaten is het meest moeilijke stukje. Je moet een beetje sterven om het een nieuw leven te geven.” Abdis Angela: “Dat werd ook duidelijk in een van de webinars in december over de toekomst van het religieuze leven. Een jongere dominicaan zei dat de oudere generatie alle ballen in de lucht wil houden. Dat is herkenbaar. Wij willen door, maar doorgaan is nooit vanzelfsprekend. In Megen wonen nu veertien zusters. In twee jaar tijd zijn er vijf oudere zusters naar elders verhuisd, vier daarvan omdat ze meer zorg nodig hadden dan zij thuis konden krijgen. We hebben gelukkig ook vijf jonge zusters, maar het kader wordt kleiner.”
Tijdens het kloosterjaar zijn er ook diverse artistieke projecten geweest. Hoe kijken jullie daar tegenaan? Abt Denis: “Door het intensievere contact met de wereld hebben we echt andere mensen bereikt. De kunstenaars die de souvenirs maakten moesten zich echt verdiepen in het eigene van iedere gemeenschap. Dat proces heeft indruk gemaakt. Ik zat ook een avond op het theaterfestival de Boulevard. Dat werd geen gesprek over kerkstructuren of verleden tijd, maar ging over wat het betekent om als groep mannen of vrouwen samen te leven in een eeuwenlange traditie en hoe we dat vertalen naar het heden. Dan merk je dat onze idealen bij veel andere mensen leven.”
Marga Arendsen: “De creativiteit heb ik heel leuk gevonden. We kregen kunstenaars over de vloer, de podcasts, de getekende kloostergeschiedenis, de concerten van Cappella Pratensis. Het is moeilijk om zulke creatieve initiatieven alleen te organiseren. Als dat overkoepelend kan en op verschillende locaties dan is dat geweldig. Sommige dingen lukken ook niet in je eentje. We hebben tien jaar geleden al geprobeerd om een fietstocht tussen allerlei kloosters uit te zetten, maar hadden weinig kans. Met een overkoepelend partij als de provincie lukt het wel.”
Abt Denis: “Het werkt inspirerend om te zien en te ervaren hoe de zusters hier leven. Pas geleden had ik contact met een klooster in Limburg. Die zijn best jaloers op wat hier is neergezet. Ik heb ze gezegd: Ga naar je gouverneur, neem de provincie in de arm, wie weet!”
Uit het jaar van het Brabantse Kloosterleven
Mooie of belangrijke gebeurtenissen uit het afgelopen kloosterjaar
8 JULI 2021 Expositiewand Netwerkbijeenkomst met opening blijvende expositiewand van de kunstfoto’s en gedichten van Birgitta de Vos en expo draagbare souvenirs in museum Krona Uden.
18 JULI 2021 Capella Pratensis Eerste kloosterconcert van een reeks door Capella Pratensis in diverse klooster in Brabant.
8 AUGUSTUS 2021 De Leken De tweede editie van De Leken – oude antwoorden nieuwe vragen – vindt plaats op theaterfestival de Boulevard in Den Bosch.
16 AUGUSTUS 2021 Masterclass Zestien ontwerpers krijgen een masterclass boekbinden in het atelier van broeder Edgard Claes in klooster Sint-Agatha als onderdeel van de summersco
26 AUGUSTUS 2021 Expositie Opening van de expositie van de draagbare souvenirs die gemaakt zijn voor wandelaars van Ons Kloosterpad bij Ypsi expo op Strijp S in Eindhoven.
28 AUGUSTUS 2021 750 jaar Catharinadal Ter ere van het 750 jarig jubileum van de zusters Norbertinessen lanceren de zusters het boek ‘750 jaar Catharinadal, Huis van God en huis van mensen’.