“We willen delen van wat de natuur ons biedt.”
Voedselbos De Noteneters
Het draait evenveel om de mensen, als om de bomen in Voedselbos de Noteneters. Samen plannen smeden en ideeën bedenken, samen de crowdfunding voor elkaar krijgen, samen bomen planten en natuurlijk samen eten. Op 19 april 2025, tijdens de feestelijke onthulling van het naambord, kwam iedereen bij elkaar.
Als ik over het zandpad aan kom lopen bij Voedselbos de Noteneters, zie ik vanuit de verte een groep van zeker twintig mensen in de weer met rieken en kruiwagens. Zodra ik dichterbij kom, wordt het duidelijk dat de vrijwilligers herfstbladeren verspreiden rond jonge bomen en struiken. “We mulchen”, legt iemand uit. “Door de bodem met bladeren te bedekken, blijft het vocht langer in de grond.” Tussen een zee van paardenbloemen steken duizenden jonge bomen en kleine struiken uit de grond. Op een grote notenoogst zullen de Noteneters nog even moeten wachten. Maar vorig jaar hebben ze wel al genoten van de eerste bosbessen, vertelt initiatiefnemer Mirjam Bemelmans.
Een openbaar voedselbos
“Voedselbos de Noteneters is een openbaar bos. De naam toont al aan dat het niet alleen om de bomen gaat, maar ook om de verbinding met de mensen. Wij zijn de Noteneters: de mensen op dat land.” In 2019 ontwikkelt Mirjam een droom om veel mensen te kunnen voeden met producten uit het voedselbos, op termijn ook mensen die afhankelijk zijn van de voedselbank. Na een ontwikkeltraject bij de Van Gogh NP Academie, richt zij met een aantal anderen in april 2024 Stichting De Noteneters op.
Financiering
Mirjam had een stuk land van krap 1 hectare op het oog op de grens van Boxtel en Gemonde om haar droom te verwezenlijken. Maar op het moment dat ze subsidie wil aanvragen om het land te financieren, valt de regeling weg. “Dan praat je echt over een stevig bedrag. Voor landbouwgrond liggen de prijzen gewoon heel erg hoog.” Ze vond in Stichting Föda Silva investeerders met een groen hart, die het beoogde land eind 2024 aankoopt. De Noteneters mogen de grond “tot in de eeuwigheid” gebruiken. Mede dankzij de crowdfunding van Brabanders voor Natuur planten ze datzelfde jaar 4.322 bomen en struiken. Inmiddels werkt een groep van ongeveer 15 vaste vrijwilligers elke maand samen in het voedselbos.
Voor jong en oud
Vandaag wordt het naambord onthuld, maar eerst steken de aanwezigen nog even de handen uit de mouwen. Mirjam instrueert een vrijwilliger: “Je mag de perken volgooien met blad. Er is heel licht, droog blad bovenop en als je met de riek steekt, dan kan het natte blad onderop zwaar zijn. Ik weet dat je last had van je rug, dus je kan kiezen: luchtig blad of powerliften.”
Isabel, een meisje van een jaar of tien vertelt dat haar oma onlangs is overleden. Ze planten vandaag met de familie een notenboom uit oma’s tuin in dit voedselbos.
De tachtigjarige Irma doet het fijnere werk, zoals het opbinden van struikjes en het snoeien van kleine takken. “In de winter, als het koud is en regent, dan kom ik niet. Maar als ik hier met mooi weer bezig ben, dat is het leuk. In mijn eigen tuintje ben ik altijd alleen aan het klungelen, want ik woon alleen. En hier zie ik daarachter nog iemand, en daar is iemand aan het werk, het is gewoon leuk om het samen te doen.”
Crowdfunding Brabanders voor Natuur
Niet alleen de investering voor de grond hielp De Noteneters op weg. De crowdfunding van Brabanders voor Natuur bracht ruim 4000 euro op, waar de stichting onder andere fruitstruiken, bomen en een bosmaaier voor kocht. “Het wedstrijdelement van de crowdfunding heeft mij enorm geholpen”, vertelt Mirjam. “Je stelt eerst een groot doel dat je wilt behalen en dat wordt opgeknipt in kleinere doelen waarnaar je streeft. Als de eerste bedragen binnenkomen, dan vraagt de organisatie: hoe kan je een volgende doelgroep benaderen? Dus we zijn op het gebied van marketing aan de hand genomen. Je komt in een gespreid bedje.”
“Moet je kijken hoe mooi het wordt!”
Ondertussen werken de vrijwilligers gestaag door. “Ik werk vooral mee om ons moeder te helpen”, zegt Daniël, terwijl hij de riek in een grote hoop bladeren steekt. “Ik ben graag in de buitenlucht. Het is gewoon mooi werk.”
Rien werkt maandelijks als vrijwilliger bij Voedselbos De Noteneters, omdat hij wil bijdragen aan de transitie van de landbouw. “We moeten heel anders met de landbouw omgaan. In een voedselbos kan je veel meer voedsel produceren dan wanneer je dat op de reguliere manier doet, met een monocultuur [slechts één gewas, red.]. Moet je kijken hoe mooi dat wordt en hoe goed dat is voor de biodiversiteit! Ik denk dat het verlies aan biodiversiteit een van de grootste problemen is waar we op dit moment mee te maken hebben. Ken je dat mopje: Als een boer op zijn weiland staat, dan verdubbelt de biodiversiteit. Ik ben ervan overtuigd dat hier honderden plantensoorten staan.”
Toegankelijk voor iedereen: hagen zonder stekels
Dat het voedselbos voor iedereen toegankelijk moet zijn, blijkt wel uit de keuze voor de hagen. Die hebben namelijk bijna geen stekels. “Wij willen graag een voedselbos waarin je ook kinderen kan betrekken”, legt Mirjam uit. “Het was echt bijna een wiskundige rekensom om hagen zonder doornen te planten. Nu zijn er een aantal met stekels, maar zo min mogelijk. Misschien is het overdreven zorgzaam, maar op z’n minst gastvrij. Dan kunnen ze echt gewoon zorgeloos door het voedselbos banjeren. En plukken is ook makkelijker.” Mirjam nodigt regelmatig scholen uit. “Sommige kinderen komen naar mij toe: ‘Mijn handen zijn bruin!’ Een deel van de kinderen heeft geen ervaring in de natuur. Ik heb in een half uurtje uitgelegd wat een voedselbos is. Daarna ontwierpen ze hun eigen voedselbos. Dan zie je dat ze het heel goed begrijpen: ze tekenden de bodem, de wormpjes erin, de vogels, de verbinding met de wortels.
Pecannoten voor de volgende generatie
Voor deze jonge generatie gaat het voedselbos echt leven. Hoe ziet Mirjam de toekomst? “Ik verheug me het meest op de pecannoten. Die bomen gaan heel groot worden. Die is misschien over 30 jaar wel 30 meter hoog. Dat moet toch fantastisch zijn, hè? Dat ga ik waarschijnlijk niet meer meemaken. Ik weet niet of dat mijn leeftijd is, maar ik heb een diep besef: ik ben nu hier op deze planeet en ik ben onderdeel van de zeven generaties voor mij en de zeven toekomstige generaties. Dus het enige wat ik hier kan doen is positieve impact maken en dan komt er wel weer een volgende generatie. Die gaat de pecannoten eten.”
Wil je meer informatie of meehelpen in het voedselbos?
Voedselbossen en andere burgerinitiatieven groeien en bloeien dankzij vrijwilligers. Er is altijd wel iets te doen en samenwerken aan meer natuur geeft veel voldoening. Wil je meer informatie of meehelpen in het voedselbos? Bekijk dan de agenda van Voedselbos de Noteneters voor klusjes, rondleidingen en workshops. Je wordt met open armen ontvangen.
Meer weten over voedselbossen in Brabant?
Tekst: Marjolein Bezemer
Foto’s: Sandra Peerenboom