Het proces Samen Hart voor de Zaak
'Naast denkers heb je ook doeners nodig'
Praten is belangrijk, uitvoeren belangrijker. Zeker als het gaat om het revitaliseren van een kernwinkelgebied en de 'aanloopstraten' eromheen. Een belangrijke les uit het proces van het programma Samen Hart voor de Zaak is dat je een kerngroep moet hebben die gewoon begint. Met een duidelijke visie en een goed, gedeeld verhaal. Dat verbindt mensen en biedt focus.
Vier gemeenten meldden zich aan voor het provinciale ondersteuningsprogramma Samen Hart voor de Zaak: Loon op Zand, Boxtel, Aalst en Oudenbosch. Grootste gemene deler: allemaal kampen ze in hun winkelgebied met de gevolgen van de snel veranderende wensen van de consument. Die wil shoppen met beleving voor de luxe goederen en met gemak voor de dagelijkse boodschappen. Zijn die ingrediënten niet voorradig, dan koopt-ie z'n spullen wel via internet. Maar ook wijzigingen in infrastructuur (of een niet goed functionerende infrastructuur) kunnen het koopgedrag van consumenten negatief beïnvloeden. Met leegstand als gevolg. Een nieuwe zaak in een leeg winkelpand zetten, is dan geen duurzame oplossing, schetst Erik Kieboom. Hij is als procesbegeleider betrokken bij Samen Hart voor de Zaak. Een vaste groep mensen moet gewoon aan de slag gaan met projecten, gericht op de basiskwaliteiten van een kern. Trial and error, aldus Kieboom: "Kijken of iets werkt en zo niet, dan snel met iets anders komen." Wendbaarheid is hier hét antwoord.
Belangrijk in een veranderproces is volgens hem dat de focus niet op leegstand ligt. "Dan ga je al snel in oplossingen denken. Een nieuwe winkel erin zetten, is echter een tijdelijke oplossing, want de situatie eromheen verandert niet zomaar mee. Mensen kopen nu eenmaal meer via internet." De verandermanager vindt het zaak om naast kwaliteit meer dynamiek in zo'n gebied te brengen waardoor de vitaliteit toeneemt. "(De besturing van) Een kern moet wendbaar worden om veranderingen op te kunnen vangen. Neem de Stationsstraat in Boxtel. Die heeft een afgenomen winkelfunctie en krijgt nu meer een woonfunctie. Dat trekt nieuwe bewoners, die dan weer gebruikmaken van winkels in het centrum. Je kunt bij leegstand ook denken aan opvulling met bijvoorbeeld een kinderopvang, bibliotheek of tijdelijke huisvesting van bedrijfjes. Betrokken stakeholders moeten samen een visie ontwikkelen op hoe om te gaan met leegstand."
Identiteit
Samen Hart voor de Zaak gaat ook om het herontdekken van basiskwaliteiten van een kern. Van identiteit. Een dorp ligt niet voor niets op die plek. In Loon op Zand woonde Kieboom een gloedvol betoog bij van landschapsarchitect Thomas Jansen, over de geologische stromen van zand en water onder de oppervlakte van dit dorp aan de rand van De Loonse en Drunense Duinen. "Het zijn basiselementen voor een goed verhaal, het verhaal van de betrokkenen. Op een verhaal dat wordt gedragen, kun je op een heleboel manieren voortborduren: met bijvoorbeeld zandgebak of wandelroutes. Het geeft ook energie en een gevoel van trots om zaken aan te pakken", weet Kieboom. "Een goed verhaal verbindt mensen, maakt ze weer trots op hun dorp."
Belangrijkste les van dit proces is in zijn ogen dat je naast denkers ook doeners moet hebben. "Je hebt een kerngroep nodig die gewoon begint. Die stapjes zet om het uiteindelijke doel te bereiken. Op het moment dat partijen namelijk afhaken en weer andere aanhaken, doe je stappen terug. Mensen moeten dan opnieuw het gevoel krijgen dat het hún verhaal is." Juist dit eigenaarschap is de sleutel tot succes, dat moet je voortdurend benoemen en vasthouden.
Kerngroep
Van zo'n kerngroep zouden bewoners, winkeliers, pandeigenaren en de gemeente deel uit kunnen maken. Maar ze zijn volgens Kieboom niet allemaal nodig om die eerste stap te zetten. "Op het moment dat duidelijk is waar je naartoe wilt, kun je snel projecten oppakken. Dat is belangrijker dan oeverloos met elkaar in gesprek gaan en ervan uitgaan dat het uiteindelijk wel iets goeds zal opleveren. Daadkracht en mandaat zijn belangrijk."
Wat dat betreft mag het proces van hem wel wat sneller gaan. Het lijken projecten van de lange adem, maar de samenleving staat niet stil. Veranderingen blijven een constante factor. "Je moet een mechanisme hebben dat met die veranderingen om kan gaan", weet Kieboom. "Kijken of iets werkt en zo niet, dan snel met iets anders komen. Zo'n mechanisme is het belangrijkste dat je zou willen achterlaten, om zo de wendbaarheid van een kern en haar stakeholders te vergroten."