Gezonde en Veilige Leefomgeving
‘Gezondheid’, is iets wat we elkaar vaak toewensen. Onze gezondheid wordt bepaald door:
- milieuaspecten, zoals geur- en geluidsbelasting en de kwaliteit van de lucht
- de kwaliteit van ons water en de natuur
- veiligheid en gevoel van veiligheid
- leefbaarheid; kwaliteit van leven en de onderlinge verbondenheid
Atmosfeer
Geluidshinder
De geluidshinder is gebaseerd op een inschatting langs Brabantse provinciale wegen. Provinciale wegen zijn in het verleden aangelegd als verbinding tussen woonkernen. Daarom liggen ze vaak vlakbij huizen. Uit de meest recente cijfers (Actieplan Geluid 2018-2023) blijkt dat het percentage ‘gehinderden’ rond de 30% ligt, ‘ernstig gehinderden’ 13% en ‘slaapgestoorden’ 9%.
Inschatting % geluidshinder bewoners rondom provinciale wegen 2018, Noord-Brabant
Bron: Brabant InZicht/Actieplan Geluid 2018-2023, data: provincie
Geurhinder
Het aantal geurklachten is afhankelijk van windrichting en temperatuur. In 2021 zijn er 8733 geurklachten ingediend bij de omgevingsdiensten. Een stijging ten opzichte van 2020 (7293) en 2019 (6690), maar minder dan 2018 (9209).
Aantal klachten over geurhinder, Noord-Brabant
Bron: Brabant InZicht, data: Omgevingsdiensten
Luchtkwaliteit
Voor de luchtkwaliteit kijken we naar de concentraties fijnstof en stikstofdioxide in de lucht. Dat is de afgelopen decennia sterk gedaald, oftewel de luchtkwaliteit is sterk verbeterd. Kanttekening hierbij is dat in het laatste peiljaar (2021) de fijnstof- en stikstofwaarden niet verder dalen ten opzichte van het vorige jaar. Deze ontwikkeling past bij hoe de afname van fijnstof en stikstof verloopt de afgelopen decennia.
Het aantal overschrijdingen van de EU-norm is beperkt. De verwachting is dat de luchtkwaliteit richting 2030 verder verbetert en in de buurt komt van de WHO-adviesnormen.
Voor de actuele luchtkwaliteit kun je kijken in de Atlas leefomgeving. Voor de actuele gegevens van de luchtkwaliteitsmetingen, zie de website van het Luchtmeetnet.
Bevolkingsgewogen concentraties fijnstof en stikstofdioxide
Bron: NSL-rapportage 2022, data: RIVM
Water
Kwaliteit zwemwater
Er zijn in Brabant ongeveer 100 locaties waar je in open water mag zwemmen. Van april tot september wordt dit water gecontroleerd. In de grafiek zie je dat je op de meeste plekken veilig en gezond kunt zwemmen.
Kwaliteit zwemwater, Noord-Brabant
Bron: Brabant InZicht, data: Waterschappen
Toestand regionale waterkeringen
Regionale waterkeringen zijn er om ons te beschermen tegen hoogwater. In Noord-Brabant liggen deze regionale keringen langs rivieren de Mark, de Aa, de Dommel en kanalen zoals de Zuid-Willemsvaart.
Voor de regionale waterkeringen zijn provinciale normen, deze zie je op de kaart. De normering 1/100 bijvoorbeeld betekent: overschrijdingsfrequentie van eens in de 100 jaar (kans). Een compartimentskering is een kering die zelf geen waterkerende functie heeft, maar als ‘back-up’ dient bij een doorbraak ergens anders. De regionale keringen voldoen allemaal aan (regionale) normen, behalve nog 53 km in het beheersgebied van Waterschap Brabantse Delta. Voor 2025 moet deze verbetering zijn uitgevoerd.
Toestand regionale waterkeringen 2020, Noord-Brabant
Bron: Brabant InZicht, data: Waterschappen
Natuur
Natuur maakt onze leefomgeving niet alleen aangenaam en gezond, maar is ook essentieel voor andere opgaven rondom leef- en vestigingsklimaat. Sinds 1995 is er een index natuurkwaliteit. Die index voldeed toen al niet meer aan de gewenste kwaliteit. We vergelijken de ontwikkeling van de natuur dus met een situatie waarin de biodiversiteit al sterk was afgenomen. Het rijksbeleid gebruikt de natuurkwaliteit uit 1950 als doel.
Natuurkwaliteit
Sinds het begin van de metingen in 1995 is de kwaliteit van natuur in het Natuur Netwerk Brabant (NNB) afgenomen. Sinds 2007-2008 is de achteruitgang van biodiversiteit wel afgevlakt. De waarde schommelt rond de 84% ten opzichte van 1995. Dit wil niet zeggen dat er niets verandert in onze natuur. De index is het gemiddelde van de ontwikkeling van verschillende typen natuur. Er zijn soorten, bijvoorbeeld weidevogels, die het slecht doen en uit Brabant aan het verdwijnen zijn, en er zijn soorten die het goed doen, zoals vogels in loofbossen (door beter beheer).
Natuurkwaliteit index, Noord-Brabant
Bron: Brabant InZicht/De toestand van de Brabantse natuur 2020, data: provincie
Stikstofdepositie
De depositie van stikstof via stikstofoxiden en ammoniak, zorgt ervoor dat de bodem rijk wordt aan voedingsstoffen. Dat is vooral in natuurgebieden een probleem. Zeldzame planten die het juist goed doen op voedselarme grond, verdwijnen daardoor. Zo verdringen de brandnetels bijvoorbeeld de orchideeën. Daarmee verdwijnen ook dieren die van die zeldzame planten leven. We zeggen dan dat de biodiversiteit (het aantal verschillende soorten planten en dieren) afneemt. Stikstofdepositie in Natura 2000-gebieden komt voor een groot deel uit het buitenland (landbouw, verkeer en industrie). Van de Nederlandse bronnen is ook de landbouw verantwoordelijk voor een groot deel van de stikstofdepositie.
Gemiddele stikstofdepositie voor de gevoelige habitats, Brabantse Natura-2000 gebieden*
Bron: RIVM/Aerius Monitor
Stikstofemissie per sector
De uitstoot van stikstof gebeurt vooral door de landbouw en het verkeer.
In het Brabants overzicht stikstofdata kun je meer informatie vinden over de stikstofdepositie en -emissie in Noord-Brabant.
Stikstofemissie per sector in Noord-Brabant in 2021
Bron: Brabants Overzicht Stikstofdata, data: Emissieregistratie
Bos- en natuurgebied
De oppervlakte bos- en natuurgebied per 1.000 inwoners in Noord-Brabant is de afgelopen jaren kleiner geworden. Dat komt waarschijnlijk door de groei van de bevolking. Brabant staat vergeleken met andere provincies in de middenmoot.
Bos en open natuurlijk terrein per 1.000 inwoners, Noord-Brabant
Bron: Regionale Monitor Brede Welvaart - CBS, data: CBS
Percentage bos en open natuurlijk terrein
Het percentage bos- en natuurgebied schommelt rond de 17% van het totale oppervlak van Noord-Brabant.
Percentage bos en open natuurlijk terrein, Noord-Brabant
Bron: Regionale Monitor Brede Welvaart - CBS, data: CBS
Gemiddelde afstand tot openbaar groen
De gemiddelde afstand van de Brabanders tot openbaar groen is ongeveer 0,5 kilometer. In drie provincies is de gemiddelde afstand tot het openbaar groen kleiner.
Gemiddelde afstand inwoners tot dichtstbijzijnde openbaar groen, Noord-Brabant
Bron: Regionale Monitor Brede Welvaart - CBS, data: CBS
Gezondheid is ons belangrijkste goed. Het bepaalt niet alleen onze levensverwachting en hoe goed we mee kunnen doen in de maatschappij, maar vooral hoe we ons dagelijks voelen.
De levensverwachting voor Brabanders is gemiddeld 81,6 jaar. Vrouwen worden gemiddeld iets ouder dan mannen.
Voldoende beweging bevordert de gezondheid. Of we genoeg bewegen, meten we aan de hand van de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. In Brabant voldoet 48% van de volwassenen aan die norm (2021), deze trend daalt de afgelopen jaren. Bij de ouderen voldoet 43% aan de norm, hier is de trend stijgend. Iets meer dan de helft van de Brabanders kampt met overgewicht, dit percentage stijgt. Brabant is hierin niet uniek.
In het afgelopen decennium schommelde het percentage Brabanders met twee of meer chronische aandoeningen rond de 4%. De cijfers voor heel Nederland wijken hier niet veel van af.
Volgens de Regionale Monitor Brede Welvaart van het CBS heeft 32,7% van de Brabantse bevolking van 19 jaar en ouder één of meer langdurige ziekten of aandoeningen. Bij inwoners van andere provincies varieert die percentage tussen 31 en 36,9%.
De ervaren gezondheid is tussen 2014 en 2023 redelijk stabiel en vergelijkbaar met de gemiddelde score voor heel Nederland. Het percentage van de Brabanders dat de eigen gezondheid (zeer) goed vindt, steeg licht tussen 2015 en 2020, daarna vlak de stijging af en schommelt de waarde net iets boven de 7,7.
Tot slot heeft fijnstof negatieve invloed op onze gezondheid. Langdurige blootstelling aan lage concentraties kan leiden tot chronische bronchitis en infecties, aderverkalking en vervroegde sterfte. De jaarlijkse gemiddelde fijnstofemissie loopt gelukkig terug in Noord-Brabant, net als in andere provincies.
Regie over het eigen leven
Een indicator voor de kwaliteit van leven is hoeveel regie Brabanders vinden dat ze over hun eigen leven hebben. Ruim 90% van de volwassenen (19-64 jaar) zegt dat ze matig tot veel regie over hun leven hebben, ouderen (65+) ervaren wat minder regie over hun leven.
Ervaart matig tot veel regie over eigen leven (%), Noord-Brabant
Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen, GGD’en, CBS en RIVM
Tevredenheid met het eigen leven, vrije tijd en reistijd
84,3% van de Brabanders geeft aan dat ze tevreden zijn met hun leven. Brabant staat daarmee vergeleken met andere provincies in de middenmoot.
76,6% van de Brabanders is tevreden over de hoeveelheid vrije tijd die ze hebben. Brabant zit dan, vergeleken met andere provincies, iets onder de middenmoot.
84,7% van de werkende Brabanders is tevreden met de reistijd. In vergelijking met de andere provincies staat Brabant iets onder de middenmoot.
Tevredenheid met het leven, vrije tijd en reistijd van en naar werk, Noord-Brabant
Bron: Regionale Monitor Brede Welvaart - CBS, data: CBS Statline
Sociale samenhang
Sociale cohesie betekent hoe tevreden mensen zijn over de sociale aspecten van hun woonomgeving. Op basis van onderliggende vragen heeft de Regionale Monitor Brede Welvaart - CBS één totaalcijfer bepaald voor de sociale cohesie. Noord-Brabant scoort een 6,5 op een schaal van 0 tot 10 en is daarmee gemiddeld ten opzichte van de andere provincies.
Sociale cohesie - leefbaarheid woonbuurt, Noord-Brabant
Bron: CBS Statline, data: Veiligheidsmonitor (*stelling gewijzigd)
Vrijwilligerswerk
Het animo om vrijwilligerswerk te verrichten daalde tussen 2020-2021 aanzienlijk sneller (7,4% daling) dan de dalende trend in de periode 2012-2019 (3% daling). Van de Brabantse bevolking van 15 jaar en ouder verricht 39,1 % vrijwilligerswerk (2021).
Vrijwilligerswerk, Noord-Brabant
Bron: Regionale Monitor Brede Welvaart - CBS, data: CBS Statline
Eenzaamheid
Het percentage Brabanders (18-64 jaar) dat zich eenzaam voelt is 46 en dat is hoger dan bij vorige metingen. Het percentage is nog steeds iets hoger bij ouderen (49%), al worden de verschillen kleiner.
Het percentage Brabanders dat minstens eenmaal per week contact heeft met familie, vrienden en of buren nam weer wat af en is 70,9% in 2021. Dat is vergelijkbaar met andere provincies. Sinds 2012 is er een daling van 5%.
Onderling vertrouwen
Het percentage Brabanders dat vertrouwen heeft in anderen stijgt al jaren licht. In 2021 is dat 64,70%. Hetzelfde geldt voor het vertrouwen in instituties zoals de Tweede Kamer, politie of rechters tot aan 2020. Tussen 2020 en 2021 is dit percentage gedaald (naar 66,40% in 2021). Beide percentages zijn vergelijkbaar met het Nederlands gemiddelde.
Aantal misdrijven
Het aantal geregistreerde misdrijven is sinds 2012 behoorlijk afgenomen. De afgelopen vijf jaar schommelt dit cijfer tussen 430.000 en 460.000 registraties per jaar. De cijfers voor Nederland wijken hier nauwelijks van af.
Misdrijven, Noord-Brabant
Bron: Dashboard Waar Staat Je Gemeente, data: CBS
Soorten misdrijven
Van de misdrijven die worden gepleegd, zijn de meeste vermogensmisdrijven. Het aantal misdrijven zegt overigens niets over de ernst en de maatschappelijke impact van het misdrijf.
Type misdrijven, Noord-Brabant
Bron: Dashboard Waar Staat Je Gemeente, data: CBS
Drugsincidenten per locatie
Het aantal productie- opslag- en dumplocaties daalt. In vergelijking met andere provincies zijn het met name opslaglocaties voor synthetische drugs die gevonden zijn in Noord-Brabant.
Aantal drugsincidenten per type locatie, Noord-Brabant
Bron/data: ERISSP Landelijk overzicht Synthetische Drugs
Sociale veiligheid
Sociale veiligheid betekent of Brabanders zich beschermd weten en voelen tegen (dreiging van) gevaar. Deze score fluctueert door de jaren heen van een 6,9 in 2014, naar een 6,5 in 2023. Brabant wijkt hierin nauwelijks af van de gemiddelde landelijke score.
Sociale veiligheid, Noord-Brabant
Bron: Dashboard Waar Staat Je Gemeente, data: VNG - Burgerpeiling
Gevoel van veiligheid
De Regionale Monitor Brede Welvaart - CBS hanteert twee indicatoren:
- Het aantal ervaren/ondervonden delicten.
- Het percentage van de bevolking dat zich vaak onveilig voelt in de buurt.
Het aantal inwoners dat aangeeft een delict ervaren/ondervonden te hebben daalt.
Het percentage van de Brabanders (15 jaar en ouder) dat zich vaak onveilig voelt in de buurt is laag (1,7%), maar is in veel andere provincies nog lager.
Gevoel van veiligheid
Bij een veilige leefomgeving gaat het ook over externe veiligheid:
- Het voorkómen van ongevallen en rampen bij gebruik, opslag en vervoer van gevaarlijke stoffen (bijv. brand, explosie en gifwolken).
- De risico's die luchthavens veroorzaken.
Op de Risicokaart is te zien welke risicovolle bedrijven, transportroutes of buisleidingen in Noord-Brabant liggen.