Bedrijventerreinen onder de klimaatadaptieve loep
Van verstening naar vergroening
Brabant telt er ruim 650: bedrijventerreinen. Ze variëren in formaat, maar hebben op een aantal uitzonderingen na één ding gemeen: ze zijn flink versteend. Ruimte voor groen is er nauwelijks, laat staan een buffer tegen hitte en piekbuien. En dus is de impact van de klimaatverandering er groot. Het positieve nieuws: met een aantal simpele ingrepen is een bedrijventerrein al ‘klimaatvriendelijk’ te maken. “Door de wereldwijde klimaatdiscussie hebben we nu de wind mee”, zegt Maarten de Haan van de provincie.
Klimaatadaptatie staat niet op zich. Er is een verbinding te leggen met andere maatschappelijke opgaven. Zoals de energietransitie, circulaire economie, vergroening, leegstand, veiligheid en sociale veerkracht. Dat vraagt om een integrale benadering. In dit artikel leggen we de link met bedrijventerreinen. Hier liggen grote opgaven en kansen voor de energietransitie, circulaire economie en klimaatadaptatie.
Volgens de projectcoördinator klimaatadaptatie & gezondheid speelt ook het coronavirus de provincie op dit vlak in de kaart. “Gezondheid is in dit verhaal een heel belangrijke”, aldus De Haan. “Je merkt dat het nu veel gemakkelijker is om ondernemers mee te krijgen in klimaatadaptieve maatregelen; die hebben direct invloed op het welzijn en dus de productiviteit van hun medewerkers. Sowieso is klimaatadaptatie een verantwoordelijkheid van iedereen, niet alleen van de overheid, maar ook van het bedrijfsleven en bewoners.”
Volgens collega Bart van der Westen, projectleider verduurzamen en vergroenen van bedrijventerreinen, is het belangrijk de taal van ondernemers te sprekers. “Je kunt het hebben over de noodzaak van biodiversiteit, maar jeuk door de processierups slaat beter aan. En ook dat bomen voor schaduw zorgen en dus voor een koelere werkomgeving. Het jargon moet eruit.”
'Jeuk door de processierups slaat beter aan dan de noodzaak van biodiversiteit’
Bart van der Westen I projectleider verduurzamen en vergroenen bedrijventerreinen
Vliegwiel aanzwengelen
Volgens het principe van stedelijke acupunctuur – waarbij gerichte architectonische ingrepen een heel gebied gezond kunnen maken – nemen De Haan en Van der Westen de bedrijventerreinen in Brabant onder de klimaatadaptieve loep. “Een heel bestaand bedrijventerrein in één klap klimaatadaptief maken, is financieel vaak niet haalbaar. Door bepaalde punten op het terrein aan te pakken, kun je het klimaatadaptatievliegwiel aanzwengelen”, zegt Van der Westen.
Dat gebeurt onder meer op bedrijventerrein Haven in Waalwijk en Kraaiven en Vossenberg in Tilburg. Beide gemeenten hebben een Green Deal gesloten met partijen als ondernemers, parkmanagement, het waterschap, de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM) en de provincie. Van der Westen: “Vanuit deze paraplu wordt op de bedrijventerreinen nauw samengewerkt aan energieopwekking en -besparing. In de slipstream nemen we nu ook opgaven als circulariteit, biodiversiteit en klimaatadaptatie mee, net als duurzame mobiliteit en logistiek. We zijn aan het bekijken welke projecten we concreet handen en voeten kunnen geven.”
IJsvogel op de Automotive Campus in Helmond.
“We kijken waar de energie zit en haken daarop aan”, voegt De Haan toe. “Zo zijn we met alle daar betrokken partijen ook bezig om een klimaatneutrale wijk in Helmond te ontwikkelen. Wat de bedrijventerreinen betreft, hebben we natuurlijk het liefst dat alle panden een groen dak en zonnepanelen hebben en dat de openbare ruimte goed is ingericht met groen en water. Maar stap voor stap komen we er ook wel. Het belangrijkste doel is om alle regen te houden waar die valt.”
Stresstest
Uit de stresstest die de gemeente Waalwijk eerder al uitvoerde, bleek dat de bedrijventerreinen een hotspot zijn als het gaat om de klimaatverandering. Er is een toenemende behoefte aan met name koeling. En ook de gezondheid en productiviteit van medewerkers is in het geding. Om hen een koele werkomgeving te bieden, zijn volgens De Haan beschaduwde lunchplekken nodig en schaduwrijke routes voor ‘lunchwandelen’. “Wandelen is gezond en verbindt mensen. En het zet aan tot nadenken over de omgeving. Het is een groeiproces van bewustwording, waarbij je de urgentie tussen de oren van mensen krijgt.”
Nyrstar, Cranendonck.
Maarten de Haan (l) en Bart van der Westen (r) voor bedrijventerrein Haven in Waalwijk.
Open Deuren
IIn Waalwijk zijn inmiddels de eerste verkennende gesprekken gevoerd, onder begeleiding van De WaardenMakers. Na de zomer gaan studenten er als jonge professionals aan de slag om op basis van de opgehaalde informatie plekken en projecten te definiëren en visualiseren. In Tilburg zijn ze al een stap verder. Daar ligt nu een visieplan op hoofdlijnen klaar. Een aantal projecten is al uitgevoerd, waaronder het uitdelen van bloemenmengsels en nestkasten voor koolmezen tegen de eikenprocessierups. “Hier ligt weer een directe link met gezondheid”, zegt De Haan. “Het bestrijden van de eikenprocessierups vraagt om diversiteit in flora en fauna. Dus niet alleen eikenbomen, maar een gevarieerde beplanting in verschillende lagen. De natuur moet op bedrijventerreinen meer ruimte krijgen. Het gaat om balans. Als die weg is, gaat het fout.”
‘Het gaat om balans. Als die weg is, gaat het fout'
Maarten de Haan I projectcoördinator klimaatadaptatie & gezondheid
'Een ziek mens is pas duur'
Wateroverlast tegengaan
Naast vergroening, zijn er op de bedrijventerreinen ook maatregelen nodig om wateroverlast tegen te gaan. Zo kan regenwater worden vastgehouden op daken en in wadi’s en sloten. “Regenpijpen van bedrijfspanden zijn vaak nog aangesloten op het riool”, vertelt Van der Westen. “Door die af te koppelen, kun je het regenwater naar een wadi leiden als buffer.”
Wie dat allemaal gaat betalen? “Dat vind ik niet zo’n interessante vraag”, zegt De Haan. “De vraag impliceert dat het duur zou zijn. Relevanter is het welbevinden van werknemers. Een ziek mens is pas duur. En daarbij: klimaatadaptieve maatregelen hoeven niet per se veel te kosten. Minder maaien bijvoorbeeld levert ook weer geld op. Het is vooral anders kijken naar de omgeving en daarop de maatregelen afstemmen.
Een prachtig voorbeeld is de High Tech Campus in Eindhoven. Daar is geen auto te vinden. Het oude Kempische heidelandschap is de basis voor het ontwerp en daarmee zijn water en natuur er een logisch onderdeel van. Dit heeft geleid tot een fantastische combinatie van bebouwing en groen. Echt top.Dat het transformeren van bestaande bedrijventerreinen lastiger is, is logisch. Maar het kan wel.” Van der Westen: “Technisch is alles mogelijk, het is geen hogere wiskunde. Het begint bij het creëren van bewustwording en de kennis dat je met simpele ingrepen iets kunt bereiken.”