‘Een extra gezond levensjaar met het Schone Lucht Akkoord’
De landelijke Onderzoeksraad voor Veiligheid wond er op 13 april jongstleden geen doekjes om: bedrijven, overheden en controle-instanties doen nog te weinig om de gezondheid van omwonenden te beschermen tegen industriële uitstoot. Door het Schone Lucht Akkoord (SLA) mede te ondertekenen, nemen de provincie Noord-Brabant en inmiddels 21 Brabantse gemeenten hun verantwoordelijkheid. Het doel? Een flinke gezondheidswinst in 2030.
Het belang van schone lucht? Over die vraag hoeft Monique van Kempen, beleidsmedewerker luchtkwaliteit bij de provincie Noord-Brabant, niet lang na te denken: “Een slechte lucht veroorzaakt in Nederland 4 procent van de ziektelasten. Binnen het Schone Lucht Akkoord gaan wij voor 50 procent gezondheidswinst uit binnenlandse bronnen ten opzichte van 2016, te realiseren in 2030. Halen we dat, dan levert dit de Brabander volgens het RIVM één extra gezond levensjaar op.”
Als dat niet motiverend genoeg is? Voor de provincie Noord-Brabant was het in ieder geval een van de redenen om in januari 2020 dit SLA met het Rijk te ondertekenen. Inmiddels hebben volgens Van Kempen de meeste provincies dat gedaan, net als 21 van de 56 Brabantse gemeenten.
“Nee, deelname is niet verplicht en natuurlijk zou de impact veel groter zijn als het dat wél was. Maar zo werkt het niet”, klinkt het resoluut. ”Zeker met de aankomende Omgevingswet worden er veel taken decentraal weggelegd en komt de verantwoordelijkheid voor milieu en gezondheid vooral bij gemeenten te liggen.”
“Een slechte lucht veroorzaakt in Nederland 4 procent van de ziektelasten"
Monique van Kempen | Beleidsmedewerker luchtkwaliteit bij de provincie Noord-Brabant
Maatregelen Wat wordt er dan verwacht van deelnemers aan het Schone Lucht Akkoord? In het kader daarvan stellen al deze overheden een uitvoeringsagenda op met te nemen maatregelen. Een belangrijke is bijvoorbeeld een scherpere vergunningverlening aan bedrijven.
Zelf is de provincie trekker van de SLA-themagroep Landbouw. Van Kempen: ”In het kader van het akkoord zijn we een onderzoek gestart dat een praktische handleiding moet opleveren voor ondernemers die hen helpt het rendement van luchtwassers te vergroten.”
Ook burgers kunnen volgens haar een flink steentje bijdragen. Door minder vaak de auto te pakken of elektrisch te gaan rijden. Door minder hout te stoken en daar verantwoord mee om te gaan. “Door klimaatbewust en duurzaam te handelen, met alle maatregelen die je daarvoor kunt treffen. Van het gas af gaan bijvoorbeeld. En zuiniger zijn op je spullen, dus niet aan de lopende band nieuwe kopen.”
Krachtenbundeling Zoals gezegd ligt er al veel op het bordje van een gemeente. Om ook deel te kunnen nemen aan het Schone Lucht Akkoord is een krachtenbundeling nodig, vindt Jelle Lauf. Hij is beleidsmedewerker Milieu van de ABG-organisatie. Daarin werken de drie gemeenten Alphen-Chaam, Baarle-Nassau en Gilze en Rijen samen.
“Alle drie hebben absoluut de intentie om deel te nemen aan het Schone Lucht Akkoord. Voor ons als kleinere gemeenten is dat echter wat lastiger. Nu is nog onvoldoende concreet wat het ons kost, qua financiën maar ook qua capaciteit.” Een krachtenbundeling werpt in zijn ogen met name vruchten af op het terrein van communicatie, kennis en kunde.
Wat dit betreft vindt Lauf een medestander in de provincie. Brabant heeft de problematiek van kleinere gemeenten aangekaart bij het Rijk. Dat stelde vervolgens subsidie beschikbaar voor een pilotproject: stimuleer de regionale samenwerking op het gebied van schone lucht. Bureau Berenschot is momenteel bezig om verschillende gemeenten daarbij te helpen.
Zoals de ABG-gemeenten. De eerste gesprekken zijn ondertussen achter de rug. Lauf: “Er staan echt wel maatregelen in het Schone Lucht Akkoord die we nu al uitvoeren. Dat moet gewoon even op een rij worden gezet.” Hij verwacht eveneens dat er veel overeenkomsten zijn met het beleid van andere gemeenten, bijvoorbeeld op agrarisch gebied en ten aanzien van houtstook.
”Een krachtenbundeling werpt vruchten af op het terrein van communicatie, kennis en kunde”
Jelle Lauf | Beleidsmedewerker Milieu van de ABG-organisatie
'Ervaringen uitwisselen' Het bevorderen van kennisdeling tussen gemeenten en collectiviteit is ook opgepakt door de Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant. In die regio hebben zeven gemeenten het Schone Lucht Akkoord ondertekend. ”En er zijn al best veel gemeenten die nu verkennen om ook deelnemer te worden”, weet adviseur Joyce van Geenen van deze omgevingsdienst.
”Gemeenten vragen ons om een regionaal overleg te organiseren. Onze regio is relatief zwaar belast met luchtverontreiniging en daardoor voelen deelnemers, partners en dus ook de Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant de urgentie om samen te werken, ervaringen uit te wisselen. Wij laten daarbij zien welke stappen we zetten. Bijvoorbeeld de toekomstige samenwerking met de Metropool Regio Eindhoven op het gebied van mobiliteit.”
'Spannend' Opmerkelijk, want de kerntaken van omgevingsdiensten zijn VTH: vergunningverlening, toezicht en handhaving. Van Geenen: “Er zijn echter blijvend ontwikkelingen rondom luchtkwaliteit en gezondheid. Daarop moeten we onze basis voorbereiden.” Het Schone Lucht Akkoord is er daar een van.
Zo wil de provincie via de omgevingsdiensten bedrijven die onder ‘provinciaal bevoegd gezag’ vallen zo scherp mogelijk vergunnen. Zodat zij zo min mogelijk verontreinigde lucht uitstoten. Van Geenen verwacht dat óók gemeenten dit aan de omgevingsdienst zullen vragen.
De ontdekkingstocht hoe zo’n ‘scherpe’ vergunning eruit gaat zien, vindt ze ‘spannend’: “Wij vergunnen op basis van het wettelijk kader dat we hebben. Gemeenten die het Schone Lucht Akkoord ondertekenen, willen of moeten een plus maken op de VTH-uitvoering, in dit geval op de vergunningverlening.”
”Er zijn echter blijvend ontwikkelingen rondom luchtkwaliteit en gezondheid. Daarop moeten we onze basis voorbereiden.”
Joyce van Geenen | Adviseur Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant
Grensoverschrijdend Met hulp van bureau Berenschot worden momenteel wel en niet aan het SLA deelnemende gemeenten geholpen. De provincie zet erop in om ‘op specifieke thema’s binnen het Schone Lucht Akkoord samenwerking te organiseren’. ”Zodat ze hun capaciteit en middelen gezamenlijk zo effectief en efficiënt mogelijk kunnen inzetten”, aldus Monique van Kempen van de provincie.
Lucht houdt zich bovendien niet aan grenzen. Hoe leeft het thema luchtkwaliteit in andere Europese landen? Van Kempen: ”De aandacht daarvoor is in Europa wel groter geworden nadat de Wereldgezondheidsorganisatie WHO in 2021 strengere advieswaarden voor schone lucht heeft uitgebracht.”
Jelle Lauf kan alvast goed nieuws brengen vanuit de ABG-gemeenten. In de tweede helft van 2022 zijn in Baarle-Nassau luchtkwaliteitsmetingen uitgevoerd. ”Daaruit blijkt dat de metingen en onze berekeningen goed overeenkomen en zelfs lager uitvallen qua concentraties vervuiling. Dat is positief. Ze zijn ook uitgevoerd omdat we benieuwd waren naar invloeden vanuit België.”