Arjan de Vries, Brabant Water
Kijkje in de keuken bij SCAN
Afgelopen najaar bezochten Erik Heskes (provincie Noord-Brabant) en Arjan de Vries (Brabant Water) het SCAN-programma in Brabant.
SCAN
Het Seismische Campagne Aardwarmte Nederland (SCAN) programma brengt de ondergrond van Nederland beter in kaart. Het doel van SCAN is om de ondergrondkennis te vergroten in gebieden waar indicaties zijn dat er potentie is voor aardwarmte maar waar ondergrondgegevens te beperkt zijn om dit met zekerheid vast te stellen. Met de resultaten van SCAN kan het potentieel van aardwarmte in Nederland beter worden ingeschat en kan de ontwikkeling van aardwarmteprojecten worden versneld. Het vergroten van de kennis van de ondergrond is ook van belang om veilige en verantwoorde winning van aardwarmte te garanderen.
Dit onderzoeksprogramma gaat een aantal jaar duren. Maar mede vanwege de inzet vanuit de Green Deal Geothermie Brabant, staat de provincie Noord-Brabant vooraan in de prioritering.
Het was een regenachtige, grijze dag, maar ik keek er toch naar uit. In het gekke jaar 2020 zijn dit soort “uitjes” zeldzaam geweest, dus een regenbui nam ik graag op de koop toe. Regenjas en stevige schoenen aan en op weg naar Schijndel, waar Johannes van den Akker van EBN ons welkom heette in het tijdelijke “mobiele kantoor” wat het SCAN-team daar had opgebouwd. Dit bestond uit een paar grijze mobiele units met kantoorruimtes en een aantal aanhangers vol apparatuur en materialen.
Uitleg
Ik ben van opleiding geoloog, dus de uitleg die we kregen kon ik aardig volgen. Dit is de professionele variant van de veldonderzoekjes en practica die ik in mijn studietijd mocht doen. De echte, moderne versie van de handgekleurde geologische doorsneden die ik nog ergens op zolder heb liggen. Het principe van het “seismisch schieten” is dat er langs lange lijnen op vaste intervallen een trilling in de ondergrond wordt gegenereerd, met behulp van seismische lading. Met gevoelige meetapparatuur worden de reflecties van deze trillingen uit de ondergrond vervolgens gemeten. Omdat elk laagje in de ondergrond een eigen reflectie veroorzaakt, kun je met slimme software en ervaren deskundigen deze reflecties omzetten naar geologische profielen. Het genereren van deze data is een enorme logistieke operatie, waarvan wij vandaag een indruk kwamen opdoen.
Het veld in
Na de uitleg gingen we het veld in om te kijken hoe het er in werkelijkheid aan toe gaat. We hebben heel wat kilometers gereden. Er wordt gewerkt in meerdere ploegen langs kilometerslange uitgekarteerde lijnen dwars door Brabant. We zijn gaan kijken bij de ploeg die in de stromende regen, op een modderig pad, om de tientallen meters een diep gat boorde en voorzag van seismische lading en het gat vervolgens afdichtte met zwelklei. We zijn ook bij de mannen geweest die vervolgens, dagen na het plaatsen, de trillingen in de grond opwekken.
Toen we daar aankwamen zagen we twee mannen die op een modderige akker diepe gaten aan het graven waren. Enkele dagen geleden waren de ladingen geplaatst op deze akker, maar de boer had, ondanks de afstemming vooraf, direct daarna zijn veld omgeploegd waardoor de ontstekingskabels onvindbaar waren. Op basis van een GPS locatie moesten deze kabels weer teruggevonden worden. Enerzijds omdat deze voor waardevolle data moesten gaan zorgen, anderzijds omdat EBN veiligheid hoog in het vaandel heeft, en de ladingen absoluut niet mogen achterblijven in de ondergrond. Uiteindelijk, na flink wat graven, werd de kabel teruggevonden en kon de ploeg verder gaan met het ontsteken. We namen afstand, er werd afgeteld, en er volgde een doffe klap, die we meer voelden door onze voeten dan dat je deze echt hoorde.
We hebben ook kennisgemaakt met de medewerkers die de meetapparatuur in het veld aanbrengen en weer ophalen. En op het mobiele veldkantoor hebben we een bezoek gebracht aan de mensen die de binnen gekomen data checken. Zij kijken of alles goed is gegaan. We konden even meekijken hoe deze mensen de enorme brij aan data vertaalden naar een hele grove doorsnede, om zo te checken of alles goed is gemeten en het juiste label heeft gekregen. Het uiteindelijke verwerken van de data tot iets waar leken als wij ook wat aan hebben, is iets wat maanden kan duren, en wat niet in dit mobiele kantoor wordt gedaan.
Nuttig en interessant bezoek
Ondanks dat het de hele dag regende en mijn stevige schoenen toch niet geheel waterdicht bleken, was het een nuttig en interessant bezoek, niet in de laatste plaats dankzij onze gids Johannes. Mijn indruk was die van een geoliede machine, waar mensen met veel drive en deskundigheid stappen zetten die uiteindelijk de kansen voor geothermie vergroten. Nat, modderig en met een glimlach keerde ik weer terug naar mijn thuiswerkplek. Onderweg heb ik nog wel even een beter paar schoenen op de kop getikt...