Verduurzaming van bedrijventerreinen
Verdubbeling duurzame opwekking elektriciteit door zonnestroom op dak op Brabantse bedrijventerreinen in afgelopen jaar en nog veel in de pijplijn
Het openbare net levert bijna 8.000 miljoen kWh elektriciteit aan bedrijventerreinen. In vergelijking met vorig jaar is de productie van zonnestroom meer dan verdubbeld, van 74 miljoen kWh naar 172 miljoen kWh per jaar. Bovendien zijn er SDE+ aanvragen gehonoreerd die in totaal goed zijn voor nog eens 724 miljoen kWh per jaar (gepland). Als deze subsidieaanvragen voor zonnepanelen op bedrijfsdaken allemaal worden gerealiseerd, dan wordt het aandeel van duurzaam opgewekte zonnestroom op dak ten opzichte van de elektriciteitslevering via het net 11% (bij een gelijkblijvende elektriciteitsvraag1). Dit vergt echter wel de nodige inspanning, want veel aanvragen dateren al van enkele jaren geleden. De inschatting is dat door het aanleggen van zonnepanelen op alle bedrijfsdaken aanwezig op Brabantse bedrijventerreinen in totaal 3.300 miljoen kWh elektriciteit duurzaam kan worden opgewekt. Dit betekent dat het aandeel zonnestroom dan zou toenemen tot ruim 40% van de huidige elektriciteitslevering.
1 De verwachting is dat, ondanks energiebesparing, het elektriciteitsverbruik zal toenemen doordat bedrijven hun productieprocessen elektrificeren: productieprocessen op gas worden omgeschakeld naar elektriciteit.
Het behalen van de doelen voor 2030 uit het Klimaatakkoord is een grote opgave. Het vergroenen en verduurzamen van bestaande bedrijventerreinen kan een belangrijke bijdrage leveren aan dit doel. De provincie heeft vanuit de aanpak werklocaties de ambitie het verduurzamen van bedrijventerreinen te versnellen.
In dit hoofdstuk ligt de focus op de energietransitie van elektriciteit, wij zoomen in op zonnestroom op dak. De komende jaren volgen wij de ontwikkelingen op het gebied van energietransitie door de beschikbare cijfers te actualiseren. Waar mogelijk zal dan de informatie over verduurzaming van bedrijventerreinen in deze monitor worden uitgebreid voor het thema warmte, klimaatadaptatie en circulaire economie.
Energietransitie
Het doel van de energietransitie is om alle energie die wordt gebruikt in de toekomst duurzaam en lokaal op te wekken (zonder gebruik van fossiele brandstoffen). In 2030 wil Noord-Brabant 50% van alle elektriciteit duurzaam opwekken (Energieagenda Provincie Noord-Brabant).
Groei energieleveringen aan bedrijven vanuit het openbare net ligt in Brabant hoger dan landelijk
De ontwikkeling van energieleveringen (aardgas en elektriciteit) aan bedrijven in Noord-Brabant laat vanaf 2010 hetzelfde verloop zien als de landelijke ontwikkeling, maar ligt wel hoger. De afname in de aardgaslevering in de periode 2010-2018 bedraagt maar 4% voor Brabant, landelijk is deze afname ruim 20%. De toename van de elektriciteitslevering in Brabant ligt met 11% ook op een veel hoger niveau dan landelijk (3%). De verklaring hiervoor ligt onder andere bij het feit dat de economische groei in Brabant al vele jaren hoger ligt dan landelijk, wat samengaat met een grotere bedrijvigheid.
Figuur 7.1 Ontwikkeling leveranties aardgas en elektriciteit aan alle bedrijven vanuit het openbare net Noord-Brabant versus Nederland (index 2010=100, bron: CBS)
Cijfers over de energieleveringen aan bedrijven op bedrijventerreinen in Noord-Brabant zijn pas voor twee verslagjaren beschikbaar. In 2017-2018 nam de aardgaslevering aan Brabantse bedrijventerreinen af met 17%. De verklaring hiervoor ligt vooral bij het feit dat een grootverbruiker op bedrijventerrein Moerdijk in dat jaar is gestopt. De elektriciteitslevering aan Brabantse bedrijventerreinen nam toe met 4%, vooral bij middelgrote en grootverbruikers op bedrijventerreinen.
Tabel 7.1 Ontwikkeling energieleveringen vanuit het openbare net aan bedrijven op bedrijventerreinen in Noord-Brabant 2017-2018 (bron: CBS)
Brabantse bedrijventerreinen spelen een grote rol in het verder verduurzamen van Brabant: 60 procent van de geleverde elektriciteit aan bedrijven wordt namelijk verbruikt op bedrijventerreinen
In 2018 werd aan bedrijven in Noord-Brabant 3,5 miljard m3 aardgas en 13 miljard kWh elektriciteit geleverd vanuit het openbare net. Aan bedrijven op Brabantse bedrijventerreinen werd 1,9 miljard m3 aardgas (59 PJ) en 8 miljard kWh elektriciteit (29 PJ) geleverd. Dit is 53% (aardgas) respectievelijk 61% (elektriciteit) van de totale leveringen aan Brabantse bedrijven. Toch is maar 12% van alle Brabantse bedrijven op een bedrijventerrein gevestigd. Deze bedrijven gebruiken vaak veel energie. Een kwart van de bedrijven op bedrijventerreinen behoort tot de middelgrote- en grootverbruikers2 van energie. Zij gebruiken 97% van de geleverde energie aan bedrijventerreinen en dit is meer dan de helft van de energieleveringen aan alle bedrijven (op en buiten bedrijventerreinen). Deze middelgrote en grootverbruikers hebben samen 6.600 van de bijna 26.000 aansluitingen van bedrijven op bedrijventerreinen en de in totaal 136.000 aansluitingen van bedrijven in Noord-Brabant.
2 Definitie middelgrote en grootverbruikers volgens CBS: bij een aardgasverbruik > 25.000 m3 óf elektriciteitsverbruik > 50.000 kWh. Grootverbruikers hebben aardgasverbruik > 75.000 m3 óf elektriciteitsverbruik > 200.000 kWh.
Figuur 7.2 Energieleveringen aan bedrijven op bedrijventerreinen in Noord-Brabant, verslagjaar 2018 (bron: CBS)
Figuur 7.3 Aandeel energieleveringen aan bedrijven op bedrijventerreinen in Noord-Brabant, verslagjaar 2018 (bron: CBS)
Verzilvering van alle SDE-aanvragen leidt tot toename van aandeel duurzame energie zonnestroom op dak van 2% tot 11% van de huidige elektriciteitslevering
Op Brabantse bedrijventerreinen wordt op dit moment 172 miljoen kWh elektriciteit lokaal opgewekt via zonnedaken. Dit is 2% van de geleverde elektriciteit via het openbare net. Als alle gehonoreerde SDE-subsidieaanvragen eveneens worden gerealiseerd, wordt dit aandeel 11% (bij gelijkblijvende elektriciteitsvraag). Dit vergt nog de nodige inspanning, want vele SDE aanvragen dateren al van enkele jaren geleden. Een berekening op basis van het beschikbaar dakoppervlak aanwezig op bedrijventerreinen geeft een indicatie van de potentie van deze daken voor zonne-energie. Inschatting is dat als alle daken worden benut voor zonnestroom, het aandeel zonnestroom kan toenemen tot ruim 40% van de huidige elektriciteitslevering via het net.
Figuur 7.4 Leveringen elektriciteit en opwekking zonnestroom op dak op bedrijventerreinen in Noord-Brabant 2017-2020
Tabel 7.2 Aandeel lokale opwekking zonnestroom op dak ten opzichte van de totale elektriciteitslevering via het net op bedrijventerreinen in Noord-Brabant 2018-2020 (bron: RVO-SDE+, CBS)
Meer dan verdubbeling van opwekking zonnestroom op dak op bedrijventerreinen in vergelijking met vorig jaar
De zonnedaken die op dit moment (april 2020) al aanwezig zijn op bedrijventerreinen zijn in beeld gebracht aan de hand van gegevens over SDE+ subsidie3 voor dakopstellingen zon. De zonnedaken zorgen op dit moment voor een productie van 172 miljoen kWh per jaar. Deze productie is ruim twee keer hoger dan vorig jaar. Voor dakopstellingen zit bovendien nog voor 724 miljoen kWh SDE+ subsidie in de planning.
3 In de cijfers zijn alle aanvragen meegenomen die aan de hand van een bekend adres of naam aanvrager konden worden toegewezen aan een bedrijventerrein.
Bron: RVO, SDE(+) Projecten in beheer, stand april 2020. Dit rapport bevat twee tabbladen. Kies zelf voor gegevens per regio of voor gegevens op of buiten bedrijventerreinen.
Toename zonnepanelen op daken het grootst in Zuidoost-Brabant
Vooral in de regio’s Midden- en Zuidoost-Brabant zijn het afgelopen jaar op bedrijventerreinen veel zonnepanelen in gebruik genomen. In Zuidoost-Brabant was de toename het grootst: de opwekking van zonnestroom op dak is hier verdrievoudigd in vergelijking met vorig jaar. De regio’s Noordoost- en Zuidoost-Brabant wekken allebei de meeste zonnestroom via zonnepanelen op met 48 miljoen kWh per jaar, in West-Brabant ligt deze het laagst met 32 miljoen kWh per jaar.
Bron: RVO, SDE(+) Projecten in beheer, 2017-2020, stand april 2020. Kies zelf voor gegevens per regio.
Inschatting is dat door het aanleggen van zonnepanelen op alle bedrijfsdaken op bedrijventerreinen 3.300 miljoen kWh per jaar kan worden opgewekt
Op bedrijventerreinen in Brabant is op dit moment (april 2020) voor bijna 900 miljoen kWh SDE+ subsidie aangevraagd voor dakopstellingen, waarvan 172 miljoen kWh gerealiseerd. Dit betekent dat 2.400 miljoen kWh van de ingeschatte totale dakpotentie op dit moment nog niet wordt benut, dit is circa 30% van de huidige elektriciteitsleveringen aan bedrijventerreinen.
Figuur 7.7 Aandeel van de elektriciteitsleveringen op bedrijventerreinen in Noord-Brabant dat in potentie kan worden opgewekt door zonnestroom op dak, stand april 2020 (bronnen: CBS, RVO, BAG-bewerkingen provincie Noord-Brabant).
Samen werken aan verduurzaming: op 50 Brabantse bedrijventerreinen is sprake van grootschalige opwekking van duurzame energie
Aan de gemeenten is het afgelopen jaar gevraagd of er op bedrijventerreinen collectief duurzame energie wordt opgewekt en om welke energiebron het gaat4. Zij geven aan dat op 50 van de ruim 600 bestaande en geplande bedrijventerreinen sprake is van collectieve opwekking van duurzame energie. Aanvullend zijn er op 64 terreinen plannen/initiatieven om grootschalig op te wekken.
4 Gemeenten hebben niet alle maatregelen die individuele bedrijven nemen (zoals zonnepanelen en warmtepompen) in beeld. Daarom is alleen gevraagd naar collectieve duurzame maatregelen.
Tabel 7.3 Collectieve opwekking duurzame energie (aanwezig en gepland) op bedrijventerreinen (aantal terreinen), Noord-Brabant 1-1-2020 (bron: IBIS)
In 2019 is een verdiepingsslag gemaakt op het thema vergroenen en verduurzamen van bedrijventerreinen door aan de hand van kaartmateriaal in beeld te brengen wat de mogelijkheden zijn voor elk bedrijventerrein. De kaarten over energietransitie zijn geactualiseerd.
Klimaatadaptatie
Klimaatverandering leidt tot meer hittegolven, vaker extreme neerslag en meer droogteperioden. Bij bedrijventerreinen kan de klimaatverandering leiden tot problemen met hittestress en tot wateroverlast. In de IBIS-enquête (bron: Provincie Noord-Brabant) is aan de Brabantse gemeenten gevraagd of er op bedrijventerreinen maatregelen tegen hittestress en maatregelen duurzaam waterbeheer zijn genomen.
Slechts op 15% van alle Brabantse bedrijventerreinen zijn of worden maatregelen tegen hittestress genomen, terwijl op de terreinen het aandeel verhard oppervlak hoog is
Op bedrijventerreinen waar alle kavels zijn uitgegeven, is 79% van de oppervlakte verhard. Als we ook de bedrijventerreinen met nog braakliggende grond meenemen, dan is al twee derde van de oppervlakte verhard.
Figuur 7.8 Verdeling grondgebruik op bedrijventerreinen in Noord-Brabant in 2018 (bron: Kadaster en IBIS)
Maatregelen tegen hittestress zijn bijvoorbeeld het toevoegen van groen en water en het zorgen voor schaduwplekken. Gemeenten geven aan dat op 41 van de ruim 600 Brabantse bedrijventerreinen maatregelen tegen hittestress zijn genomen. Aanvullend zijn er op 55 terreinen plannen/initiatieven om hittestress tegen te gaan. Dit gaat maar om een klein deel van de terreinen, terwijl het aandeel van de verharde oppervlakte op bedrijventerreinen groot is. De aandacht voor hittestress is wel toegenomen: vorig jaar waren er in totaal bij 10% van de bedrijventerreinen maatregelen tegen hittestress of plannen daarvoor, dit jaar is dat gestegen naar 15%.
Op een derde van de terreinen zijn of worden maatregelen voor duurzaam waterbeheer genomen.
Maatregelen voor waterbeheer zijn onder andere het beperken van wateroverlast bij piekbuien door te zorgen voor meer opvangcapaciteit, regenwaterafvoer afkoppeling van de riolering en betere infiltratie van water. Gemeenten geven aan dat op 176 van de ruim 600 Brabantse bedrijventerreinen maatregelen voor duurzaam waterbeheer zijn genomen. Aanvullend zijn er op 38 terreinen plannen/initiatieven om aan de slag te gaan met waterbeheer. Het aandeel bedrijventerreinen waar maatregelen voor duurzaam waterbeheer zijn genomen of gepland is gestegen van 30% vorig jaar naar 34% dit jaar.