Effecten van corona: landelijk perspectief

De effecten die de coronacrisis heeft op de retail is sterk wisselend en op dit moment nog niet volledig te overzien. Enerzijds zijn winkels en horeca getroffen door de verplichte sluitingen en de verminderde mobiliteit van consumenten. Anderzijds zijn er in de dagelijkse detailhandel juist recordomzetten gedraaid en daalt de leegstand. Onderstaande verdieping gaat uit van landelijke cijfers.

Leegstand retailpanden neemt af

De effecten van corona op de leegstand van panden en winkelsluitingen, zijn nog niet volledig in deze monitor zichtbaar. De coronacrisis heeft zich ook in 2021 doorgezet, met de bijbehorende verplichte sluiting van winkels en horeca. Tot nu toe voorkwamen de steunmaatregelen van de overheid een versnelling van de leegstand en het aantal winkelsluitingen. In de eerste helft van 2021 heeft er landelijk zelfs een daling van de leegstand ingezet (Locatus, 2021). Hierbij zijn er wel grote verschillen tussen winkellocaties. In de binnensteden van grote gemeenten is de leegstand juist toegenomen. Daar staat tegenover dat in centra van middelgrote gemeenten en wijkcentra de leegstand afneemt. Consumenten zijn dichterbij boodschappen gaan doen. Locatus (2021) geeft ook aan dat door de coronacrisis het besef lijkt door te dringen dat functieverandering van panden in de retail nodig is om leegstand terug te dringen.

Omzet detailhandel: op een na hoogste groei in deze eeuw

De detailhandel heeft in 2020 bijna 6% meer omgezet dan in 2019. CBS geeft aan dat dit de op een na hoogste groei is in deze eeuw. Door de maatregelen tegen de verspreiding van corona zijn de verschillen binnen de detailhandel erg groot. De foodsector zette 6,9% meer om, terwijl de non-foodsector nagenoeg hetzelfde heeft omgezet als in 2019.

Bij de winkels in voedingsmiddelen was sprake van een recordgroei, vooral voor de supermarkten (7%). Binnen de non-foodsector waren er grote verschillen in omzetgroei, met recordomzetten voor winkels in doe-het-zelfartikelen, keukens en vloeren (+19%), de winkels in consumentenelektronica en witgoed (+9%), de winkels in meubels en woninginrichting (+8%) en de winkels in recreatieartikelen (+6%). De winkels in kleding en de winkels in schoenen en lederwaren hadden te maken met zware verliezen (-21% resp. -18%) door de winkelsluitingen in het voorjaar en in december.

Figuur 4. Omzetontwikkeling detailhandel Nederland 2019 - 2020 (2015=100, bron: CBS)

Online omzet detailhandel ruim 40% hoger

De omzet van de internetverkopen van de detailhandel in Nederland nam in 2020 met ruim 40% toe ten opzichte van 2019. Door de coronalockdown lag deze groei twee keer hoger dan de gemiddelde groei in de afgelopen vijf jaar. De multi-channel winkels kenden de hoogste stijging in omzet (groei van 55% t.o.v. voorgaand jaar). Dit zijn de winkels die normaal gesproken via andere verkoopkanalen (fysiek, markt) handelen maar zich vorig jaar noodgedwongen meer hebben gericht op de online verkoop.

Figuur 5. Omzetontwikkeling internetverkopen detailhandel Nederland 2015-2020 (2015=100, bron: CBS)

Toekomstige effecten van corona

Op de langere termijn is het waarschijnlijk dat de bestaande trend van minder winkels en de effecten van corona leiden tot een vermindering van de winkelvoorraad. Het is namelijk de verwachting dat corona een blijvend effect heeft op de manier waarop consumenten inkopen doen. Consumenten hebben meer aankopen gedaan bij lokale winkels en via internet. Zij gingen minder vaak alleen voor het plezier naar winkelgebieden (Retailagenda, 2021).

De exacte gevolgen van de coronacrisis zijn nog onduidelijk, de schattingen over winkelsluitingen lopen uiteen van 10 tot 40 procent (Retailagenda, 2021). De landelijke verwachting is dat de leegstand in de retail toeneemt van 7,5% naar 9,9%. In binnensteden wordt verwacht dat de leegstand meer toeneemt: van 10,8% naar 15,5% (PBL & Locatus, 2021). Op de langere termijn wordt verwacht dat de grote steden zich beter herstellen dan de middelgrote steden (Retailagenda, 2021).