Samenvatting
2020: Nog geen grote effecten corona op winkelvoorraad
De leegstand in winkels is in 2020 met 3 procent gestegen naar gemiddeld 8,7 procent van de totale voorraad. In totaal hebben 98 winkels de deuren gesloten. Zowel de toename van de leegstand als het aantal winkelsluitingen viel in 2020 lager uit dan in 2019. De effecten van corona lijken (tot eind 2020) dus nog mee te vallen.
Wel zet de trend van netto minder panden voor de retail zich voort. Dat is ook terug te zien in de winkelplannen. Netto komt er minder ruimte beschikbaar voor de ontwikkeling van nieuwe locaties.
Verdere toename leegstand, maar afname in West-Brabant en middelgrote steden
De winkelleegstand is in 2020 toegenomen met 3%, aanzienlijk minder dan de 9% in het jaar daarvoor. Gemiddeld staat nu 8,7% van de panden bestemd voor de retail leeg en dat is het hoogste percentage sinds 2004. Binnen gemeenten is de meeste leegstand in het centrum. In de vergelijking tussen gemeenten is de meeste leegstand te vinden in de 10 middelgrote steden.
De toename van de leegstand vond in 2020 vooral plaats in de 4 grootste steden in Brabant. Ook zijn er veel winkels in de wijkcentra leeg komen te staan. In de 10 middelgrote steden was er een lichte afname van de leegstand. Ook in de regio West-Brabant nam de leegstand licht af. Het lijkt erop dat inspanningen om de leegstand in deze gebieden te verminderen hun effect hebben.
Veel winkels gesloten in de dorps- en stadscentra
In de detailhandel nam in 2020 het aantal winkels in gebruik af met 322. Een groot deel (ruim 250) van deze sluitingen vond plaats in de dorps- en stadscentra. De afname doet zich voor bij alle branches met uitzondering van supermarkten. De krimp van het aantal winkels is ongeveer gelijk verdeeld over de Brabantse regio’s.
In tegenstelling tot het aantal winkels, verandert de totale oppervlakte van de winkels in gebruik vrijwel niet. Winkels worden dus gemiddeld groter. Deze stabilisatie van de oppervlakte en de toename van de gemiddelde grootte van de winkels is een trend van de afgelopen jaren.
Sterke groei van het aantal panden in gebruik voor cultuur en ontspanning
Het aantal panden in gebruik door de niet-detailhandel steeg in 2020 met 224. Daarmee zet de toename van de laatste jaren door. Deze groei kwam voor een groot deel voor rekening van de branche Cultuur en Ontspanning, waarbij het aantal escaperooms en fitnesscentra sterk toenam. Dit verklaart mogelijk ook dat de toename vooral plaatsvindt buiten de bestaande winkelcentra. Ook bij de niet-detailhandel is er sprake van schaalvergroting.
Vermindering van winkeloppervlak vooral in de voorbereidingsfase
In de plannen voor de ontwikkeling van nieuwe gebieden voor de retail is er ruimte voor de uitbreiding van de totale oppervlakte. Deze mogelijke groei van de winkelvoorraad is voor een groot deel al hard gemaakt in vastgestelde plannen (63.000 vierkante meter). In de plannen die nog in de voorbereidingsfase zitten, is veel ruimte opgenomen voor het veranderen van de functie van (delen van) winkelgebieden. Hierdoor is de netto plancapaciteit in zachte plannen slechts 8.000 vierkante meter.
In de regio West-Brabant is in totaal een vermindering van de totale winkeloppervlakte gepland of in voorbereiding. De andere regio’s kennen nog een netto groei van de winkelvoorraad. In Midden- en Noordoost-Brabant zijn dat voor een groot deel harde plannen, terwijl in Zuidoost-Brabant vooral zachte plannen mogelijke uitbreiding bieden.
Een groot deel van de plancapaciteit betreft uitbreidingen van de winkeloppervlakte buiten de bestaande centra. Dit geldt zowel voor harde als voor zachte plannen.
Werkgelegenheid fysieke winkels daalt
In 2020 is de werkgelegenheid in de detailhandel gedaald met netto ongeveer 1.500 banen. Bij fysieke winkels deed zich deze daling voor in alle branches. Dit is vooral opvallend voor de dagelijkse winkels, waar vanaf 2004 de werkgelegenheid alleen maar was gestegen. In de internethandel zijn er wel banen bijgekomen. De grootste daling van de werkgelegenheid in de detailhandel deed zich voor in de regio Noordoost-Brabant.
Provinciale Retailadviescommissie: transformatie volgende stap in detailhandelsbeleid
De Provinciale Retailadviescommissie heeft een reflectie geschreven op de feiten en cijfers uit dit magazine. De commissie geeft hierin aan dat de situatie op de winkelmarkt onverminderd aandacht blijft vragen. Zij maakt zich zorgen over de vermindering van het aantal winkels in dorps- en stadscentra. De situatie op de winkelmarkt vraagt volgens de Retailadviescommissie om een volgende stap, zodat daadwerkelijk vitale winkelgebieden ontstaan. Om te voorkomen dat leegstand opnieuw fors zal stijgen, is transformatie de opgave voor komende periode. Dit vraagt om een nieuwe generatie centrumvisies die zich richt op compactere winkelgebieden en het toevoegen van nieuwe functies aan het centrum.
Wisselende effecten van corona
De coronacrisis heeft zich ook in 2021 doorgezet, waardoor de effecten hiervan nog niet volledig doorwerken in deze monitor. Landelijke cijfers laten zien dat de effecten van de crisis sterk wisselend zijn. Verplichte sluitingen van winkels en horeca hebben nog niet geleid tot een extra verhoging van de leegstand en in 2021 is er zelfs een daling van de leegstand te zien.
De omzet in de detailhandel is vorig jaar landelijk met 6 procent gestegen. Supermarkten lieten een recordomzetstijging zien terwijl schoen- en kledingwinkels de omzet fors zagen dalen. De omzet van de handel via internet steeg met 40 procent.
Naar verwachting zal corona wel een blijvend effect hebben op de behoefte aan winkelruimte. Consumenten zijn gewend geraakt aan het kopen via internet en fysieke winkels zullen daardoor minder nodig zijn.