Retailadviescommissie: "Transformatie is de volgende stap in het detailhandelsbeleid."
De provinciale Retailadviescommissie brengt onafhankelijk advies uit over nieuwe ruimtelijke detailhandelsplannen. Dit kunnen plannen zijn van Brabantse gemeenten of inpassingsplannen van de provincie Noord-Brabant. Hieronder hun reflectie op de cijfers van de Brabantse retail.
Recente cijfers uit de Brabantse Retailmonitor laten zien dat het regionale detailhandelsbeleid zijn eerste vruchten begint af te werpen. De groei van het aantal winkelmeters is in het afgelopen decennium omgebogen in een stabilisatie. Een positieve ontwikkeling is voorts de snelle afname van de planvoorraad voor uitbreiding van het winkeloppervlak. Begin 2018 was er nog een planvoorraad van ruim 200.000 m2 nieuwe winkelmeters. Begin 2021 was dit areaal al gehalveerd.
Toch blijft de situatie op de winkelmarkt onverminderd aandacht vragen. De beoogde daling van de leegstand is nog niet bereikt. Het leegstaande areaal in 2020 was nagenoeg gelijk aan 2014. Het aantal leegstaande winkels neemt bovendien snel toe, wat in veel winkelstraten steeds zichtbaarder wordt.
Oorzaak is het grote aantal winkelsluitingen dat zich al jaren manifesteert. Voor een deel is de leegstaande ruimte gelukkig ingenomen door niet winkelfuncties, zoals musea, kappers, horeca en uitzendbureaus. De vraag is of er in deze branches voldoende marktruimte is om de vrijkomende ruimte te blijven opvangen, als het aantal winkelsluitingen zich in het huidige tempo voortzet. Bovendien moet rekening worden gehouden met een inhaaleffect bij het aantal winkelsluitingen. Het coronasteunpakket voor ondernemers zal het aantal winkelsluitingen tijdelijk hebben beperkt. De cijfers in de Retailmonitor laten zien dat het aantal winkelsluitingen in 2020 aanzienlijk lager lag dan in 2019.
Brabantse (sub)regio’s, gemeenten en de provincie kunnen de Retailadviescommissie ook om advies vragen bij centrum- en detailhandelsvisies en bij transformatievraagstukken in centrumgebieden. Bijvoorbeeld of er wel of geen ruimte moet komen voor een nieuwe supermarkt in een nieuwe centrumvisie. Of de vraag of een tuincentrum aan de rand van een stad, horeca en recreatie aan mag gaan bieden. Het advies van de commissie ondersteunt de uitvoering van gemeentelijk of provinciaal beleid en de (boven-)regionale afstemming van de detailhandelsplannen. Ook mag de commissie ongevraagd advies uitbrengen. Dat zullen dan vooral projectoverschrijdende adviezen zijn.
Verontrustend is naar de mening van de Retailadviescommissie dat vooral de stads- en dorpscentra winkels verliezen. Het provinciale beleid is er juist op gericht winkels te concentreren in stads- en dorpscentra en in wijkwinkelgebieden. Hierbij komt nog dat een groot gedeelte van de potentiële uitbreiding is gepland buiten de bestaande winkelcentra. Vooral de sterke groei van de winkelvoorraad en de dienstverlening op meubelboulevards vraagt aandacht. Om deze ontwikkeling goed te kunnen duiden, is het naar de mening van de Retailadviescommissie gewenst de ontwikkelingen op meubelboulevards gedetailleerder in beeld te brengen.
Volgens de cijfers gaat het daarnaast vooral om de verplaatsing of vestiging van supermarkten. Uit de aan de Retailadviescommissie aangeboden projecten blijkt dat er op diverse plaatsen nog altijd sprake is van onbedoelde plancapaciteit door onzorgvuldig geformuleerde planregels in bestemmingsplannen. Met name in de centra van de kleinere gemeenten, tast dit de toekomstbestendigheid aan, omdat supermarkten hier belangrijke trekkers zijn van op de dagelijkse goederen gerichte detailhandel. Meer aandacht voor op de kleinere dorpscentra gerichte supermarktformules is volgens de Retailadviescommissie noodzakelijk in het kader van een toekomstbestendige winkelstructuur en de leefbaarheid van deze dorpscentra.
De situatie op de winkelmarkt vraagt om een volgende stap, zodat daadwerkelijk vitale winkelgebieden ontstaan. Het aantal winkelmeters moet volgens de Retailadviescommissie structureel gaan dalen. Fysieke winkels blijven in de komende jaren marktaandeel verliezen aan webshops en dit zal onherroepelijk leiden tot een verdere krimp van het winkelareaal. Om te voorkomen dat leegstand opnieuw fors zal stijgen, is transformatie van vrijkomende winkelruimte de opgave voor de komende periode. Dit vraagt om een nieuwe generatie centrumvisies, die zich richten op een compacter winkelgebied en het toevoegen van nieuwe functies aan het centrum. Hoewel dit in veel gemeenten inmiddels punt van aandacht is, is de stap naar concrete plannen nog lastig. De planvoorraad is ten opzichte van de potentiële uitbreidingscapaciteit relatief beperkt van omvang. Het merendeel van de plannen bestaat bovendien uit zachte plannen. De provincie zet nadrukkelijk in op binnenstedelijke transformatieopgaven. De Retailadviescommissie stelt haar expertise graag beschikbaar om in overleg met gemeenten en regio’s te komen tot concrete uitvoerbare centrumvisies.