Leegstand
Panden niet in gebruik
Groei leegstand minder groot dan verwacht
In 2014 spraken de Brabantse provincie en regio’s af om de winkelleegstand in Noord-Brabant te laten dalen. In de periode 2014-2018 ontwikkelde de winkelleegstand zich volgens deze doelstelling: de retailvoorraad en ook de leegstand namen af. Dat kwam vooral door transformatie van voormalige winkelpanden naar andere functies, zoals woningen. In 2019 kwam er een einde aan deze ontwikkeling: de Brabantse winkelleegstand nam weer fors toe. Hoewel het afgelopen jaar de totale leegstand verder toenam, zorgde de coronacrisis nog niet voor een versnelling. De Brabantse winkelleegstand lag in 2020 4% hoger dan in 2014, bij de start van de detailhandelsafspraken.
Er blijft onverminderd aandacht nodig voor de tien middelgrote Brabantse steden. Het leegstandspercentage is in deze steden het afgelopen jaar weliswaar afgenomen, maar ligt met 10% nog altijd twee keer hoger dan het beoogde frictieniveau. Dat is het niveau dat noodzakelijk is voor een goede werking van de vastgoedmarkt. De norm voor winkels is 5%.
Toename leegstand lager dan in piekjaar vóór corona, minder winkelsluitingen
In 2020 nam het aantal leegstaande (winkel)panden in Brabant gemiddeld met 3% toe vergeleken met het voorgaande jaar (tabel 1). Dit was een minder grote toename dan in 2019, terwijl de retail (en dan met name de horeca) in 2020 te maken had met de lockdown. Opvallend is dat in het afgelopen jaar tijdens de coronacrisis iets minder winkels binnen de detailhandel zijn gestopt dan het jaar daarvoor. De overheidssteun gaf ondernemers de mogelijkheid om de beslissing om de deuren te sluiten, uit te stellen. Ook werden door de niet-detailhandel (horeca, cultuur, ambacht en particuliere dienstverlening) meer panden in gebruik genomen dan in 2019 (vooral in de branche Cultuur en Ontspanning).
Tabel 1. Ontwikkeling van het aantal leegstaande panden in relatie tot de totale retailvoorraad
Het aantal leegstaande panden nam in 2020 toe, maar er stonden minder vierkante meters leeg dan in 2019 (tabel 2). Het aantal lege retailmeters nam het afgelopen jaar af met 8%. Twee derde daarvan komt door de invulling of transformatie van de voormalige (grote) panden waar eerder een groot warenhuis zat.
Tabel 2. Ontwikkeling de leegstaande oppervlakte in relatie tot de totale retailvoorraad
Het leegstandspercentage (in aantal winkelpanden) voor de Brabantse retail ligt al meerdere jaren ruim 1 procentpunt hoger dan het landelijk gemiddelde (figuur 1). Vorig jaar werd met een percentage van 8,7% een nieuwe piek bereikt. Het landelijk gemiddelde bereikt het hoogste punt van 7,5% in zowel 2020 als in 2014.
Figuur 1. Ontwikkeling leegstandspercentage Noord-Brabant en Nederland 2004-2020 (% leegstaande panden t.o.v. totaal aantal panden in retailvoorraad)
Leegstand vooral in middelgrote gemeenten en dorps- en stadscentra
Tabel 3 toont het aantal leegstaande panden uitgesplitst naar type winkelgebied en type gemeenten. In dorps- en stadscentra staan 1800 winkels leeg en dat is 13% van de totale voorraad. Ook in winkelcentra in de wijken staan relatief veel winkels leeg (10%). Verspreide winkels staan relatief gezien het minst vaak leeg (4%), maar dat zijn nog altijd bijna 500 panden. Absoluut gezien zijn de meeste leegstaande winkels te vinden in de 47 kleinere gemeenten. Omdat daar in totaal ook de meeste winkels zijn, is het leegstandspercentage daar het laagst. Het hoogste leegstandspercentage (10%) wordt gevonden in de tien middelgrote steden. De vier grootste Brabantse gemeenten kennen in verhouding met de andere gemeenten veel leegstand in de wijkcentra. In de overige gemeenten staan verspreide winkels vaker leeg.
Tabel 3. Leegstand per type winkelgebied en type gemeente in 2020
Lichte afname leegstand in middelgrote steden en West-Brabant
De toename van de leegstand in 2020 was, met 12%, het grootst in de vier grootste Brabants steden. In de tien middelgrote steden nam de leegstand af, na een sterke stijging sinds 2014. In de overige, kleinere, gemeenten is de leegstand stabiel (rapport 1, pagina 1). Van de locaties binnen de gemeenten neemt de leegstand het meest toe in de wijkcentra en dan ook in de grootste steden. In de dorps- en stadscentra is de toename relatief laag, maar is er de afgelopen jaren al een grote toename geweest. Het afgelopen jaar liet de regio West-Brabant een kleine afname van de leegstand zien, maar de toename van de leegstand vanaf 2014 is het hier het hoogste van alle vier de regio's. In Midden-Brabant nam in 2020 de leegstand het meeste toe.
Bijna 60 procent van de leegstand wordt gevormd door langdurig of structureel leegstaande winkels (rapport 1, pagina 2). Het grootste deel hiervan bevindt zich in de dorps- en stadscentra waar de totale leegstand ook het hoogst is. Bij verspreide winkels staat er naar verhouding een hoog aantal winkels langdurig (44%) of structureel (31%) leeg. De verhoudingen tussen de verschillende typen van leegstand verdeeld over de typen gemeenten zijn grotendeels vergelijkbaar. Alleen structurele leegstand in de tien middelgrote steden is iets hoger, terwijl die in de vier grote steden juist lager is.
Rapport 1. Ontwikkeling leegstand per type stad, type winkelgebied en regio 2014-2020
Bijna overal toename van de leegstand
Bij de ontwikkeling van het percentage leegstand verdeeld over type gemeente en type winkelgebied, valt vooral de sterke stijging van de leegstand in de dorps- en stadscentra van de tien middelgrote gemeenten op (rapport 2, pagina 1). In iets mindere mate geldt dit ook voor de dorps- en stadscentra in de kleinere gemeenten. Bij de wijkcentra is er overal een licht stijgende trend zichtbaar, met mogelijk een stabilisatie in de laatste jaren. De ontwikkeling bij woonboulevards is vrij grillig, omdat het gaat om een klein aantal winkels. Wel is er een stijgende trend van de leegstand op woonboulevards in de grote steden. Bij verspreide winkels ligt de leegstand stabiel onder het gemiddelde.
In Noordoost-Brabant ligt het leegstandspercentage in 2020 op 7,5%. Vanaf 2010 is er duidelijk minder leegstand dan in de andere regio’s (rapport 2, pagina 2). De andere regio's ontlopen elkaar niet veel met een leegstandspercentage van 9%. In alle regio's is een stijgende trend van de leegstand te zien.
Rapport 2. Ontwikkeling leegstandspercentage per type stad en winkelgebied 2004-2020 (% leegstaande panden t.o.v. totaal aantal panden in retailvoorraad).