De werkgevers in de Metalektro en het MKB Metaal krijgen het flink voor de kiezen tijdens deze uitzonderlijke economische crisis. Dat orders uitblijven, landen op slot gaan en import en export onmogelijk worden, trekt een forse wissel op het weerstandsvermogen en de veerkracht van bedrijven, schrijft Rob Koolen, senior beleidsadviseur arbeidsmarkt bij de provincie Noord-Brabant.

In het afgelopen half jaar is weliswaar volop gebruik gemaakt van de Rijksmaatregelen NOW en belastinguitstel, plus het opschorten van aflossingen bij banken. Toch werd ook het personeelsbestand van de werkgevers geraakt, al konden ontslagen tot een minimum worden beperkt. Grote verschillen

We zien in Brabant grote verschillen tussen het groot- en kleinbedrijf, maar ook tussen de verschillende branches die de bedrijfstak rijk is en de sectoren waaraan ze leveren. Zo gaat het in de medische sector en in de halfgeleiderindustrie crescendo, maar heeft de toelevering aan automotive het zwaar te verduren. In deze periode is er volop vraag naar medische apparatuur ter bestrijding van het Covid-19-virus, terwijl consumenten de aanschaf van een auto nu uitstellen. Vanwege de exponentiële toename van het digitale werken door de crisis, de gestegen verkoop van medische instrumenten, elektronische onderdelen en digitale applicaties, doen de producenten en toeleveranciers in de Semiconductor en Health Care het prima. Ook de High Tech heeft een goede orderportefeuille.

Daarentegen gaat het beroerd in de Aerospace-sector, waar het de markt van de civiele luchtvaart betreft. Brabantse toeleveranciers zagen hun opdrachten en orders vrijwel geheel oplossen. Binnen het segment Basismetaal blijven de gieterijen, die ook deels voor de auto-industrie werken, vooralsnog verstoken van voldoende opdrachten. Daar tegenover blijkt de machinebouw, ondanks het wegvallen van beurzen en klantbezoek als gevolg van de Coronacrisis, toch in staat om orders te verwerven. Hier wordt geïnvesteerd in het verbeteren van de productieprocessen en -capaciteit.

Het leidt wel tot andere vormen van zowel interne als externe samenwerking. Een producent van bakkerijmachines bijvoorbeeld, die levert aan de VS, Frankrijk en Brazilië, werkt nu met lokale installateurs. Die worden op hun beurt ondersteund met augmented en virtual reality-toepassingen om een machine operationeel te maken. De Brabantse monteur van het bedrijf hoeft nu minder te reizen; dat is goedkoper, beter voor het milieu en maakt doorlooptijden beter te calculeren. Omzet

Het beeld is wisselend, maar de laatste peilingen van de Koninklijke Metaalunie (KMU) van september laten zien dat het kleinere metaalbewerkingsbedrijf binnen het MKB Metaal zwaar wordt getroffen. Er is veelal sprake van een omzetverlies van 20-30%. Praktische oplossingen voor de continuïteit worden gevonden door de staf van de onderneming thuis te laten werken en het productiepersoneel op het bedrijf. Om geen verdere wissel te trekken op de productie, is het broodnodig om de capaciteit van het testen op coronabesmetting te verhogen. De export staat flink onder druk nu de boel in veel landen op slot zit. Gelukkig ondervinden minder bedrijven problemen in de bedrijfsvoering als gevolg van de coronacrisis. Waar eind eerste kwartaal 86% van de werkgevers die nog had, is dat begin september teruggelopen tot 71%. Het gaat dan hoofdzakelijk om de verminderde omzet door de afname van de orderportefeuille. Wel verwachten de werkgevers een verdere stijging van het aantal zieke medewerkers en zien ze hun liquiditeitspositie verzwakken. De ontwikkeling van de omzet in het derde kwartaal ten opzichte van dezelfde periode in 2019, is negatief. De verspanende toelevering is met 90% omzetdaling een uitschieter. Daarentegen lijkt de machine- en apparatenbouw relatief het minst te lijden te hebben. Hier heeft ruim 40% van de werkgevers een afnemende omzet. Maatregelen

De werkgevers in de kleinmetaal hebben dit jaar tal van crisismaatregelen genomen. Een kleine 60% van de ondernemers vroeg de NOW 1.0 aan en 45% de NOW 2.0, zo’n 40% vroeg uitstel van betaling aan bij de fiscus, een kleine 20% uitstel van aflossingen bij de bank en ruim 30% bouwde de flexibele personeelsschil af. Ongeveer 7 à 8% van de werkgevers zag zich gedwongen vaste medewerkers te ontslaan. De maatregelen die de bedrijven de rest van het jaar willen inzetten, geven nagenoeg eenzelfde beeld. Overall lijkt de stemming wat optimistischer, getuige het afnemend aantal werkgevers dat liquiditeitsproblemen voorziet. Zo verwacht 77% van de bedrijven die niet, terwijl dat drie maanden geleden nog 68% was. Uiteindelijk heeft 81% van de ondernemers er veel vertrouwen in met het bedrijf door de crisis te komen.

Inzetten op innovatie

'Als individueel bedrijf heb je geen invloed op slechte macro-economische omstandigheden, maar je vergroot je weerbaarheid door in te zetten op maatwerk en flexibiliteit, operational excellence, innovatie en regionale samenwerking' schrijven de industriespecialisten van de Rabobank eind oktober, waarbij ze tevens voorspellen dat de industrie in 2020 6% krimpt ten opzichte van 2019. In 2021 verwachten ze een groei van 3% vergeleken met 2020, een voorzichtig herstel dus. Maar in 2021 wordt nog niet op het niveau van 2019 geproduceerd. De verschillen tussen de branches zijn groot, maar ook daarbinnen zie je uiteenlopende resultaten. De oproep om juist tijdens deze crisisperiode te investeren in o.a. innovatie en regionale samenwerking (lees: ecosysteemontwikkeling) sluit prima aan bij het nieuwe Brabantse Beleidskader Economie 2030. Dat doen we bijvoorbeeld samen met bedrijfstakorganisaties. De KMU wil in Brabant iets doen met de idee locals for locals en vraagt hiervoor steun bij de provincie. In de kern gaat het erom bedrijven en toeleveranciers in de eigen regio met elkaar kennis te laten maken. Dat kan erin resulteren dat bedrijven elkaar gaan beleveren en dit stimuleert de economie en werkgelegenheid. In Brabant gaat het om honderden bedrijven. Het kan een mooi vervolg zijn op het knowlegde sharing centre, waarin KMU en provincie samenwerken om netwerken te ontwikkelen om productietechnologie slim te delen.