BodemUp Brabant
Duizend boeren werken aan betere waterkwaliteit
Al ruim duizend boeren in Brabant werken samen met een bodemcoach actief aan een betere waterkwaliteit. Voor het project BodemUP zijn daarmee de eerste resultaten een feit.
Advies op maat
Maandenlang is Nederland het afgelopen voorjaar geteisterd door regenbuien, ook in Brabant. Een grote hoeveelheid neerslag brengt op het boerenland ook risico’s met zich mee. Het kan ertoe leiden dat er meer meststoffen ‘uitspoelen’ naar het oppervlaktewater, zoals sloten en beken, of naar het grondwater. Het project BodemUP Brabant zorgt er met bodemmaatregelen juist voor dat de kwaliteit van dit water in de hele provincie verbetert. Bodemcoaches helpen deelnemers op agrarische bedrijven met een advies op maat en vervolgens bij het nemen van maatregelen.
Open blik
Hein Heeren is zo’n bodemcoach. Hij besloot begin 2024 voor zichzelf te beginnen, nadat hij veertien jaar voor een bedrijf als teeltbegeleider had gewerkt. Via een mail van de land- en tuinbouworganisatie ZLTO, die BodemUP Brabant uitvoert, maakte Heeren kennis met dit project. “Ik had er snel een heel goed gevoel bij. Het is zeer op de praktijk gericht. Je beoordeelt de situatie op een bedrijf met een open blik: wat kan daar, waar is behoefte aan? Is dat aan kennis over groenbemesters of over bemesting? Misschien wel over een bouwplan; het is heel breed.” Inmiddels adviseert hij 57 deelnemers aan BodemUP Brabant.
Veehouder Jelle van den Oever
Waardevol om verbeterpunten te krijgen
Zo kwam Heeren in maart terecht bij de melkveehouderij die Jelle van den Oever samen met zijn ouders beheert in het buitengebied van Sint-Oedenrode. Van den Oever: “Het leek me fijn als een neutraal persoon zou kijken naar de situatie op ons bedrijf. Ik vind het altijd interessant om iemands mening daarover te horen. En het is waardevol om verbeterpunten te krijgen.” Niet dat er sprake is van een grote problematiek bij de onderneming, die 120 melkkoeien op 30 hectare grond telt. Uit het ‘BedrijfsBodemWaterPlan’ (BBWP), dat de jonge agrariër samen met de adviseur aan de keukentafel digitaal invulde, kwam een prima score.
“Zo’n score zegt overigens niet alles. De praktijk is soms weerbarstiger”, weet Heeren. “Maar voor Jelle is het maken van stapjes voldoende. Hij hoeft de bedrijfsvoering niet drastisch om te gooien.” Wel is Van den Oever inmiddels overgeschakeld op een andere manier van bemesten. Hierbij wordt vloeibare mest gebruikt van de mestvergister van Groenewoud Gas, bij hem in Sint-Oedenrode, waar ze uit rundveemest groen gas halen. Vloeibare mest heeft onder meer als voordeel dat het minder snel uitspoelt in sloten dan drijfmest.
Op de helft
Ondertussen hebben duizend Brabantse land- en tuinbouwers zich aangemeld voor BodemUP Brabant. “Het streven is tweeduizend, dus we zijn op de helft”, zegt projectleider Helga Post van de provincie Noord-Brabant met een brede lach. Het project is in 2018 begonnen. Na een opstartfase met het aantrekken van (nu 25) coaches plus het werven van deelnemers, is het programma sinds 2022 flink opgeschaald. Partners zijn de vier Brabantse Waterschappen, Brabant Water en het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. “Samen met onze bodemadviseurs werken we met de agrarisch ondernemers aan het verbeteren van de bodemgezondheid.”
“Iedereen wil een goede boterham verdienen en dat kan alleen met een gezonde bodem. Dat is toch de motor van je bedrijf.”
Melkveehouder Jelle van den Oever
Flinke investering
Een vitale bodem draagt in belangrijke mate bij aan de waterkwaliteit op en om agrarische percelen. Niet alleen vormt een optimale vochthuishouding dé basis voor een goede voedselproductie en een toename van de biodiversiteit (soortenrijkdom). Ze gaat ook bodemverdichting tegen. Daardoor kan regenwater, juist in deze tijden van klimaatverandering, gemakkelijker wegzakken in de bodem. En in tijden van droogte blijft die juist voldoende nat. Bodem, grond-/drinkwater en oppervlaktewater zijn daarmee volgens Post onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Daarom investeren de provincie en haar partners flink in dit project. Zij hebben daarnaast te maken met wettelijke opgaven, zoals de Europese Kaderrichtlijn Water en het Actieprogramma Nitraatrichtlijn.
Eerste resultaten geboekt
“Een BedrijfsBodemWaterPlan maakt deelnemers ook duidelijk of met een bepaalde maatregel de doelstellingen voor de waterkwaliteit en -kwantiteit worden behaald”, benoemt Post als extra pluspunt. De eerste resultaten zijn inmiddels geboekt. “We zijn vanaf 2018 gestart in acht kwetsbare grondwaterbeschermingsgebieden. Daar zien we dat het nitraatgehalte in het grondwater afneemt.” Voor de percelen buiten deze acht gebieden is het echter nog te vroeg om conclusies te kunnen trekken.
Kennisuitwisseling
In de afgelopen maanden zijn er zo’n 650 keukentafelgesprekken met Brabantse agrariërs gevoerd en plannen opgesteld op basis van hun BBWP. Deze zomermaanden zijn in het kader van BodemUP Brabant op locatie diverse ‘veldbijeenkomsten’ gehouden. Met tien tot vijftien boeren per keer ging het over thema’s als grondbewerking en bodemstructuurproblemen. Later dit jaar worden Van den Oever en zijn collega’s nog verwacht bij een kennisuitwisseling. Deelnemers worden drie jaar lang geholpen. Overigens zijn er meer van dit soort programma’s, zoals Brabant Bemest Beter en de Brabantse Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij. Als projectleider geeft Helga Post aan dat ze daarmee vanuit BodemUP wil samenwerken: “Zo kunnen we organisatiekracht bundelen en wordt de impact op het erf een stuk groter.”
“Ik had er al snel een heel goed gevoel bij.”
Bodemcoach Hein Heeren
Het is heel veelzijdig
Bodemcoach Hein Heeren zegt "heel positief" te zijn nu zijn eerste jaar er bijna op zit. Zijn ervaring is dat adviezen die hij aandraagt echt worden opgepakt. “Maar je moet deelnemers ook zelf de keuze geven waarin ze het moeten zoeken: de een past zijn bemesting aan, de ander teelt een nieuwe groenbemester (zie kader). Het is heel veelzijdig.” Jelle van den Oever denkt dat er met het project niet alleen winst te behalen valt voor de boer. Hij verwacht door BodemUP Brabant een betere samenwerking tussen overheden, telers en adviseurs. “Ga samen aan tafel om problemen én oplossingen te bespreken. Iedereen wil een goede boterham verdienen en dat kan alleen met een gezonde bodem. Dat is toch de motor van je bedrijf.”
Bodemcoach Hein Heeren
Helga Post, projectleider BodemUP Brabant
BodemUP Brabant is op zoek naar zowel nieuwe bodemcoaches als nieuwe deelnemers.
Deel deze pagina via