Verloedering, criminele praktijken en oneigenlijk gebruik
Vakantieparken moeten vitaler
Verloedering, criminele praktijken of oneigenlijk gebruik. Sommige vakantieparken in Brabant kampen met hardnekkige problemen. Uit een vitaliteitsonderzoek in opdracht van de provincie bleek in 2018 dat het in Brabant gaat om een derde van alle parken. Daarop startte een pilot met zes gemeenten. Het doel: 100% vitale vakantieparken; veilig, opgeknapt en zonder illegale activiteiten. Onder die noemer vond in november een congres plaats bij Beekse Bergen in Hilvarenbeek.
Met twee derde van de vakantieparken gaat het goed. De resterende 35%, vaak gelegen op B- of C-locaties, presteert onder de maat. Dat wees de vitaliteitsscan uit onder de ruim tweehonderd parken die Brabant telt. De problemen zijn divers: van verloedering van het park en illegale bewoning door arbeidsmigranten tot – in sommige gevallen – hennepteelt, seksuele uitbuiting of handel in gestolen goederen. Met alle gevolgen van dien voor de leefbaarheid en veiligheid in het buitengebied.
Stoplichtmodel
Oosterhout is een van de zes gemeenten waar een proef loopt, naast Reusel-De Mierden, Meierijstad, Bergeijk, Bernheze en Rucphen. De vijf parken in Oosterhout ondergingen allemaal een vitaliteitsscan. “Op de uitslag hebben we het stoplichtmodel losgelaten”, vertelt burgemeester Mark Buijs van Oosterhout. “Groen voor de parken die kwalitatief goed zijn. Oranje voor de locaties met verbeterpunten. Rood voor de parken die van aanzienlijk mindere kwaliteit zijn, wat ten koste gaat van de leefbaarheid. In die laatste categorie gaat het om een park van 11 ha met veel permanente bewoning, verpachting van percelen en tijdelijke bewoning door arbeidsmigranten. Alles om de exploitatie rond te krijgen.”
‘Als je kijkt naar het werkelijke probleem, kom je tot andere oplossingen’
Mark Buijs Burgemeester van Oosterhout
Fort Oranje
Het park leegvegen was volgens de burgemeester geen optie. “Dan krijg je hetzelfde als vijf jaar geleden met camping Fort Oranje in Zundert. Dat werd compleet gesloten. Dat was toen nodig. Maar in een tijd van woningschaarste kun je geen probleem oplossen door mensen te verwijderen die vaak kampen met psychische en financiële problemen. Daartussenin vinden criminelen gemakkelijk een plek en dat kan tot ernstige gevolgen leiden; drugshandel, witwaspraktijken, soms zelfs mensenhandel.”
Met subsidie van het Rijk en de provincie besloot de gemeente om de focus op het slechtste deel van het vakantiepark te leggen. “Dat leidde binnen de raad wel tot discussie; waarom dit park en dit stuk en niet een ander?”, zegt Buijs. “Dat gold ook voor de aanpassing van de infrastructuur voor drie, vier ton. Tegelijkertijd weten we dat we ergens moeten beginnen om de problematiek aan te pakken.”
Flexwoningen
Met een tijdelijke spoedverklaring kon de woningcorporatie de bewoners versneld een andere woning aanbieden. Op het leeggekomen stuk terrein komen twintig flexwoningen. Die zijn bedoeld voor spoedzoekers – woningzoekenden die door bijvoorbeeld huisuitzetting of een verbroken relatie per direct onderdak zoeken. Voormalig Rijksbouwmeester Floris Alkemade was betrokken bij het ontwerp. “Hij vond het een geweldig idee en dacht mee over hoe we de flexwoningen over tien jaar weer als vakantiewoningen kunnen inzetten”, aldus burgemeester Buijs, die constateert dat het park in Oosterhout nu al anders wordt beleefd. “We laten zien dat we niet alleen komen om te duwen, maar ook om te helpen. Als je kijkt naar het werkelijke probleem, kom je tot andere oplossingen.”
Puzzel gelegd
De gemeente Alphen-Chaam startte tien jaar geleden al met de aanpak van vakantieparken. Dat gebeurt in samenwerking met de omliggende gemeenten Baarle-Nassau en Gilze en Rijen. “In het verleden werd er vooral gehandhaafd”, vertelt projectleider Loes Huynen. “Bij overlast nam de politie een kijkje of kwam de brandweer in actie. Als een bewoner zich liet inschrijven kregen we intern een signaal door. Maar niemand had het totaalbeeld.” Totdat de 21 vakantieparken prominent op de politieke agenda kwamen. Huynen: “Met politie, brandweer, milieudienst, vreemdelingenpolitie, belastingdienst, GGD, UWV, Arbeidsinspectie en de brancheorganisatie voor recreatiebedrijven hebben we toen de puzzel gelegd voor tien parken in Alphen-Chaam. De samenwerking tussen alle in- en externe partijen staat hierin centraal.”
Loes Huynen Projectleider
‘Alphen-Chaam heeft met een volle bezetting van de vakantieparken het dubbele aantal ‘inwoners’.
Dat doet iets met de vitaliteit van een gemeente
Afwijkende situaties
Grote wantoestanden kwamen niet aan het licht, wel veel verbeterpunten. Na een bezoek aan de parken maakte het team samen met de ondernemer voor elk park een plan van aanpak. “Bij zo’n bezoek beginnen we met een keukentafelgesprek”, vertelt Huynen. “Daarna volgt met de ondernemer een rondgang over het park, waarbij we de reguliere milieu- en brandveiligheidscontrole meenemen. We kijken dan ook naar afwijkende situaties; een huisje zonder nummer met camera’s en een grote haag voor de deur roept direct vraagtekens op.” Ook de ondernemer kan zijn pijnpunten kwijt. Voorheen stond hij bijvoorbeeld voor een voldongen feit als iemand zich onrechtmatig bij het loket Burgerzaken inschreef als bewoner. Nu krijgt hij een melding van de gemeente. “Een kwestie van elkaar op de hoogte houden”, aldus Huynen.
Dialoog
Met de opgedane ervaringen kijkt projectleider Loes Huynen inmiddels mee met andere gemeenten en zit ze in een provinciaal platform. “Mijn eerste tip is altijd: trek het breed en ga praten, zowel intern als met externe partners én ondernemers. Kijk ook met thema’s als duurzaamheid, klimaatadaptatie, energietransitie en vitaal platteland in je achterhoofd. En naar wat de gemeente kan hebben aan recreatieaanbod. Zo heeft Alphen-Chaam met een volle bezetting van de vakantieparken het dubbele aantal ‘inwoners’. Dat doet iets met de vitaliteit van een gemeente.”
Leen (l) en Dirk Lips Libéma
Dagelijkse kost
Voor directeur Dirk Lips van Libéma is vitaliseren dagelijkse kost. “Dat doen we continu, door nieuwe concepten in de markt te zetten en bestaande locaties te blijven vernieuwen. Niet omdat onze klanten niet tevreden zijn, maar om te anticiperen op nieuwe trends en ontwikkelingen en te blijven voldoen aan de wensen.” Naast de attractieparken en beurzen- en evenementenlocaties telt het Libéma-concern vier vakantieparken. Misstanden van welke aard dan ook zijn er ver te zoeken. “Wij vitaliseren vanuit kracht, niet vanuit een probleemsituatie”, zegt Lips.
‘De overheid zit met een probleem, dat wij in uitvoerende zin mee op kunnen lossen’
Oorspronkelijke functie
De vitaliseringsslag die de provincie met de pilot maakt, vindt hij een goede zaak. Sterker nog: hij wil er graag aan bijdragen. Bijvoorbeeld door parken die in een probleemsituatie terechtkomen te kopen en er nieuwe concepten voor te bedenken. “Zodat ze weer worden gebruikt waarvoor ze bedoeld zijn”, zegt hij. “Nu zijn er vakantieparken waar bij wijze van spreken geen enkele toeristische overnachting meer plaatsvindt of waar de bungalows zijn verkocht.” Het terugbrengen naar de oorspronkelijke functie wil Lips samen met de overheid doen. “Die zit met een probleem, dat wij in uitvoerende zin mee op kunnen lossen.”
Toeristenbelasting
Een meedenkende overheid is bij het vitaliseren van een vakantiepark sowieso cruciaal, aldus Leen Lips, divisiedirecteur Vakantieparken bij Libéma. “Dat maakt de bereidheid voor ons om te investeren veel groter.” Wat op termijn ook meespeelt is de toeristenbelasting. “Een explosieve verhoging heeft voor ons dezelfde impact als de huidige verhoging van de energierekening voor de consument. Dan wordt exploitatie van vastgoed niet meer rendabel.”
Volgens Dirk Lips zou de provincie hierin een rol kunnen spelen door bij gemeenten aan te dringen op een soort prijsplafond. “Met een maximum percentage kun je als onderneming rekening houden met investeringen voor de lange termijn. Nu springt de toeristenbelasting alle kanten op en moet je je afvragen of je het risico van investeren nog wel wilt nemen.”.
Actie-agenda Vakantieparken
Nederland kent sinds 2018 de Landelijke Actie-agenda Vakantieparken. De actie-agenda brengt ondernemers en gemeenten samen en ondersteunt met acties en het uitwisselen van kennis en ervaring de aanpak. Want de parken hebben ook kánsen, bijvoorbeeld voor de regionale economie en de woningmarkt. In Brabant heeft de provincie hierin een verbindende rol. Met de pilot ‘100% Vitale Vakantieparken’ en allerlei bijeenkomsten maakt de provincie die aanpak concreet.
