Het Van Gogh Nationaal Park
Op weg naar een inspirerend landschap
Een landschap van de toekomst. Een mooie en gezonde groene leefomgeving tot in het hart van de steden en dorpen. Ontwikkeld met hetzelfde lef en de verbeeldingskracht als schilder Vincent van Gogh, die hier zijn thuisland had. Dat is het doel van de 50 partners die samen werken aan de totstandkoming van het Van Gogh Nationaal Park. Onder een gezamenlijke koers.
In Brabant ligt een hoge dichtheid aan topnatuurgebieden en vitaal boerenland midden in een economisch krachtige top-regio/stedelijk gebied met 1,5 miljoen mensen. Dat is uniek. Juist nu blijkt meer dan ooit hoe belangrijk natuur en landschap zijn voor mensen. En juist nu liggen er kansen om dit landschap te versterken, in combinatie met de grote maatschappelijke opgaven, zoals klimaat, landbouw en de woningbouwopgave. Met meerwaarde voor mens, natuur en economie in Brabant...
Waarom een Van Gogh Nationaal Park?
This video has been disabled until you accept marketing cookies.Manage your preferences here or directly accept targeting cookies
Het gaat om een Nationaal Park “nieuwe stijl”, waartoe de Rijksoverheid enkele jaren geleden heeft opgeroepen. Grote gebieden met een internationaal onderscheidend verhaal. Een gebied met veel natuur en mooi landschap, waarin ook een boterham verdiend kan worden. Met een aanpak juist ook buiten de natuurgebieden: goed voor de natuur, bewoners, bezoekers, met perspectief voor boeren, recreatie- en andere ondernemers. Bijna 50 organisaties in Noord-Brabant zien dat voor zich en dienden samen het plan in voor de status Van Gogh Nationaal Park. Van overheden, natuur-, landbouw- en erfgoedorganisaties tot bedrijfsleven en toerisme. Ook de provincie is een partner. In de loop van dit voorjaar neemt de Minister van LNV hierover een besluit.
Het initiatief
Jan Baan, de directeur van Brabants Landschap die in april afscheid neemt, is een van de initiatiefnemers van deze beweging en kan er bevlogen over vertellen. “Voor de verwezenlijken van het park moeten we terug naar de jaren ’90, waar er voor het eerst werd gesproken over het ontstaan van het grootste landschapsreservaat van Brabant: het Nationaal Landschap het Groene Woud.
Het groeide uit tot een ambitieus plan om het open landschappelijk gebied tussen de stedendriehoek Tilburg, Eindhoven en ’s-Hertogenbosch te sparen en zelfs te versterken, onder de vlag Het Groene Woud.
“In 2016, bij de start van de campagne ‘Nationale Parken van Wereldklasse’ met de verkiezing van ‘het mooiste natuurgebied van Nederland’, waren wij samen met Natuurmonumenten de eerste initiatiefnemers om Het Groene Woud en de Loonse en Drunense Duinen te verbinden en zo te komen tot een robuust Nationaal Park van Wereldklasse. Zo zou er één groot park ontstaan met internationale allure waar honderden kilometers ononderbroken kan worden gewandeld en gefietst, direct vanuit je voordeur." "In een gebied dat Vincent van Gogh heeft geïnspireerd tot zijn beroemde werken. We vielen net buiten de boot met die verkiezing, maar de gedachte heeft niemand in Brabant meer losgelaten. Sterker nog, het Van Gogh Nationaal Park heeft zich uitgebreid tot een krachtige beweging tot aan de Baronie van Breda toe“, zegt Jan Baan. Want juist ook daar ligt het erfgoed van Van Gogh, en werken de steden samen aan groene verbinding stad-land, met het bekenlandschap als ruggegraat."
"Het Van Gogh Nationaal Park heeft zich uitgebreid tot een krachtige beweging tot aan de Baronie van Breda toe."
JAN BAAN, BRABANTS LANDSCHAP
Meerwaarde
“Van Gogh Nationaal Park is het enige gebied in Nederland waar cultuurhistorie zo nauw verweven is met ‘groen’”, vervolgt Baan. Dat is precies die combinatie die Van Gogh in zijn tijd inspireerde. Dit gebied is het thuisland van Van Gogh, waar hij opgroeide en zich vormde. Er zijn nog bijna 40 erfgoedlocaties zoals watermolens, kerktorens en pastorieën, waar hij woonde en die hij heeft geschilderd . Hij legde tijdens zijn omzwervingen in Brabant talrijke Brabantse landschappen met hardwerkende mensen vast op doek en in brieven. Veel van wat hij hier in de 19e eeuw observeerde, is bewaard gebleven. Van de Baronie van Breda tot en met Het Groene Woud vind je nog steeds die bossen, heide, vennen en zandverstuivingen, maar ook authentieke dorpen, levendige pleinen en het Brabantse landleven.
Afbeelding hieronder, links: Populierenlaan in de herfst, Vincent van Gogh (1853-1890), Nuenen, oktober 1884, Van Gogh Museum, Amsterdam. (Aankoop met steun van de Vincent van Gogh Stichting en de Vereniging Rembrandt.)
En de partners gebruiken de waarden van Van Gogh nu ook als “Kompas” voor de ontwikkeling van het landschap van de 21e eeuw: met innovatieve oplossingen, passie voor natuur, landschap en de mens, en verbeeldingskracht door hedendaagse ontwerpers, kunstenaars en creativiteit. Je wordt zo uitgedaagd om bij te dragen aan een kwalitatief sterk, aantrekkelijk en vitaal landschap. En we willen ons de komende jaren sterk maken om steeds meer mensen daar onderdeel en deelgenoot van te laten zijn.” Een concreet voorbeeld is het programma Brabants Bodem, waarin boeren worden gecoacht om hun bedrijfsvoering te transformeren naar nieuwe verdienmodellen, die ook bijdragen aan biodiversiteit, bodem, water en landschap.
Masterplan
“Wij hebben in het midden van Brabant met alle natuurterreinen en een mooi landschap een prachtig gebied omgeven door grote steden. Het is belangrijk nu en in de komende jaren samen met alle partners programmatisch en vanuit een gedeelde visie te kunnen blijven werken aan een duurzaam landschap. En met participatie van steeds meer mensen die hieraan willen bijdragen. Met alle uitdagingen die daarbij horen: van klimaat, verdroging en energie tot de landbouwtransitie. En dat gedachtengoed ligt vast in het Masterplan Van Gogh Nationaal Park“, stelt Jan Baan.
Landschap van 21e eeuw
Adriaan Geuze is landschapsarchitect van het bureau West 8, nauw verbonden met het op poten zetten van dit initiatief. “Het Masterplan Van Gogh Nationaal Park, dat West 8 heeft gemaakt in samenwerking met het kernteam van het Van Gogh Nationaal Park en Bureau Overland, dient als schetsboek voor het landschap van de 21e eeuw”, vertelt hij gepassioneerd. “Het vormt een aanstekelijk verhaal voor burgers en een kompas voor wethouders en gedeputeerden bij het maken van keuzes over de ruimtelijke ordening. De ambitie is om gezamenlijk een hoogkwalitatief landschap te creëren voor leven en werken. Innovatie en ondernemerschap worden direct verbonden aan het Brabantse cultuurlandschap.”
“Het wordt een Nationaal Park nieuwe stijl, zeer integraal en inclusief. Steden, natuurnetwerken en cultuurlandschappen maken er allen onderdeel van uit. In het Masterplan wordt een rechtstreeks verband gelegd tussen de metropool en de beekdalen. Landschap en water vormen daarmee bindende thema’s. Het Van Gogh NP kiest bovendien voor ‘mensinclusieve’ natuur: het gaat over geschiedenis en anekdotes, over hospitality, educatie en participatie”, zo schetst Geuze.
Wat is een Nationaal Park Nieuwe Stijl?
Adriaan Geuze, landschapsarchitect
This video has been disabled until you accept marketing cookies.Manage your preferences here or directly accept targeting cookies
Betekenis
“De betekenis van een Van Gogh Nationaal Park is groot”, stelt ook Peter Smit, gedeputeerde van de Provincie Noord-Brabant. Hij is in het College de coördinerend gedeputeerde voor de ontwikkeling van het Van Gogh Nationaal Park. “Het raakt alle opgaven waaraan de provincie werkt. Denk aan natuur, water/klimaat, landbouw, gezondheid, ruimtelijke kwaliteit, (vrijetijds)economie, cultuur en mobiliteit.” “De opzet van dit initiatief is uniek te noemen”, stelt Smit. “Uniek is de gezamenlijke koers en geloof in het belang van deze beweging, goed voor natuur, economie en mensen. En gekoppeld aan de grote maatschappelijke opgaven, zoals klimaat, landbouw, energie, woningbouw en biodiversiteit. In een prachtig gebied tot in het hart van de steden en dorpen, met een zeer gevarieerde groep partners, bijna 50 in het totaal. Dit is op een dergelijk schaalniveau met zoveel partners nog niet vertoond.”
Brabanders zien straks een schitterend landschap dat begint vanaf de voordeur, waar je heerlijk kunt wandelen en recreëren. Niet iedereen hoeft naar diezelfde natuurgebieden/hotspots, want er is meer ruimte in een vitaal boerenland, waarheen je wordt verleid om heen te gaan. En vergeet het culturele element niet. Van Gogh Nationaal Park is dus meer dan alleen natuur. Het Van Gogh Nationaal Park draagt bij aan een mooie, gezonde leefomgeving. Door corona is het belang hiervan meer dan ooit gebleken”.
Het Van Gogh NP is in de maand april ook de gastregio van de Landschapstriënnale. Een driejaarlijks landelijk evenement, waarin op verschillende plekken voorbeelden getoond worden hoe rondom deze grote thema’s wordt samengewerkt aan het landschap van de toekomst. Concrete voorbeelden die blijvend bijdragen aan het Van Gogh NP.