Energie besparen via een strak plan en toezicht
In vijf jaar hebben 146 Brabantse bedrijven een energiebesparing gerealiseerd van circa 35.000 ton CO2 per jaar. Dat is evenveel als de jaarlijkse opbrengst van vijftien windmolens of 300.000 zonnepanelen en het energieverbruik van 6.300 huishoudens. Hoe? Door de bedrijven te verplichten alle energiebesparende maatregelen te nemen die binnen vijf jaar terugverdiend kunnen worden en door daar actief toezicht op te houden.
De Top 10 van de genomen maatregelen
“Al sinds 1993 kan volgens de wet van bedrijven verlangd worden dat ze alle energiebesparende maatregelen nemen die ze binnen vijf jaar kunnen terugverdienen. Er werd hier mondjesmaat gebruik van gemaakt, omdat je tot 1 juli 2023 alleen eisen kon stellen aan een bedrijf als voorschriften in de vergunning stonden”, vertelt Pieter Schalk van de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant. “Onder druk van de landelijke klimaatagenda en de groeiende aandacht daarvoor zijn we gaan kijken welke instrumenten we hadden om bedrijven te bewegen die maatregelen ook daadwerkelijk te nemen”, vult Alex Casarotto aan.
Bestaande vergunningen veranderen
Alex is beleidsmedewerker van het Programma Vergunningen, Toezicht en Handhaving (VTH) bij de provincie Noord-Brabant en verantwoordelijk voor het beleidsterrein energie. “In 2017 hebben we onderzocht of het mogelijk was om bestaande omgevingsvergunningen van bedrijven te wijzigen. Dat bleek het geval.” Pieter Schalk: “Als je goed kunt motiveren waarom een tussentijdse aanpassing van belang is, biedt de wet ruimte. Daar was eerder nauwelijks aandacht voor.”
Inventarisatie
Wat volgde was een uitgebreide inventarisatie van Brabantse bedrijven die onder provinciaal toezicht stonden. Van 146 Brabantse bedrijven werd de omgevingsvergunning aangepast met nieuwe voorschriften en verplichtingen. Ieder bedrijf werd verplicht onafhankelijk onderzoek te laten doen naar energiebesparende maatregelen die binnen vijf jaar terugverdiend konden worden. Ook moesten ze een plan maken met concrete acties en uitvoeringstermijnen en jaarlijks de voortgang rapporteren.
Extra geld voor omgevingsdiensten
Geholpen door het Brabantse klimaatakkoord én de bestuurlijke ambitie van toenmalig gedeputeerde Annemarie Spierings stelde de provincie middelen beschikbaar zodat de drie Brabantse omgevingsdiensten de vergunningen konden aanpassen en toezicht konden houden. “Alle bedrijven hebben een onderzoeksrapportage laten opstellen. Wij hebben alle bedrijven bezocht en daaruit bleek dat alle maatregelen werden uitgevoerd.” De 146 bedrijven behoren tot verschillende bedrijfstakken zoals de afvalverwerkingsindustrie, de voedingsmiddelenindustrie, raffinaderijen, chemische- en procesindustrie maar bijvoorbeeld ook grote mestverwerkende bedrijven”, vertelt Alex.
Belang van energiebesparing
Protesterende bedrijven zijn de controleurs van de omgevingsdiensten niet tegengekomen, vertelt Pieter. “Bedrijven willen vooral duidelijkheid. Dus met heldere voorschriften over een onderzoek en een plan van aanpak konden ze goed uit de voeten. Ze begrijpen het belang van energiebesparing ook en het levert ze een kostenbesparing op.” Alex: “Het project is gestart voordat de energieprijzen sterk stegen, vanwege de oorlog in de Oekraïne. Toen werd het enthousiasme om te besparen natuurlijk nog groter.” In 2017 was Pieter een van de eersten die zich met het thema energie bij de Brabantse omgevingsdiensten bezighield, samen met hooguit vijf of zes andere collega’s. Nu werken er alleen al bij de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant op de unit Energie dertien mensen. Het laat zien dat er een groeiend besef is gekomen om daadwerkelijk als overheid toezicht te houden op thema’s die aan het klimaat gerelateerd zijn.
Erkende maatregelenlijst
In juli 2023 is de wet- en regelgeving voor energiebesparing bij bedrijven aangescherpt. Er vallen nu meer bedrijven onder de wettelijke energiebesparingsplicht. De regels werken rechtstreeks en hoeven niet meer in vergunningen te staan. De inzet van de omgevingsdiensten bestaat nu vooral uit het houden van toezicht. Voor bedrijven met een zeer hoog energiegebruik geldt een onderzoeksplicht. Omgevingsdiensten hebben met impulsgelden van het Rijk meer mogelijkheden om te controleren of rendabele energiebesparende maatregelen genomen worden. Dat gebeurt met de zogeheten ‘erkende maatregelenlijst’. “Door de uitvoering van energietoezicht leveren we een bijdrage aan de provinciale en gemeentelijke klimaatdoelen”, meent Pieter.
Samenwerking drie omgevingsdiensten en provincie
Naast de enorme energiebesparing en de 35.000 ton minder uitgestoten CO2, is de samenwerking, kennis en expertise van de drie omgevingsdiensten, programma VTH en programma Milieu en Energie van de provincie ook verbeterd, aldus Alex. “Er liggen enorme uitdagingen op het gebied van water, bodemgesteldheid en gezondheid. Door dit project weten we elkaar beter te vinden en weten we ook beter de wettelijke ruimtes rond vergunningen, toezicht en handhaving te benutten. En ook waar de grenzen liggen van dit instrumentarium, want niet alle problemen zijn met VTH op te lossen.”